của con người đầu óc tỉnh táo so với con người u mê đần độn trong mơ -
trong giấc ngủ Hans Castorp đã nhiều lần thóa mạ ông Settembrini là “ông
già quay đàn thùng ở chợ phiên” và lấy hết sức bình sinh cố đẩy bật ông ta
ra khỏi chỗ để ông ta thôi “quấy rối”; nhưng khi thức tỉnh chàng lịch sự bày
tỏ mối quan tâm bằng cách chăm chú lắng nghe, cố gắng động não để giải
tỏa và kìm hãm sự phản kháng chỉ chực trào lên chống lại trật tự cũng như
thế giới quan của người thầy tinh thần. Vì đó là một sự thật không thể chối
cãi, những làn sóng phản kháng cứ sục sôi nổi cồn như biển động trong tâm
hồn chàng: có cả những điều đã thâm căn cố đế ăn sâu vào tiềm thức từ lâu,
lẫn những điều vừa mới thu nhập từ những sự kiện mà chàng phần tự mình
có tham dự vào, phần chỉ lặng thinh quan sát trong sinh hoạt của những kẻ
trên này.
Con người là gì, mà sao lương tâm họ biết cách tự đánh lừa mình một
cách quá dễ dàng! Trong tiếng nhắc nhở về trách nhiệm họ vẫn nghe ra lời
ưng thuận cho những đam mê! Như một đối trọng để an ủi lương tâm, Hans
Castorp tự thấy có nghĩa vụ lắng nghe ông Settembrini giảng giải, bình tĩnh
cân nhắc những quan niệm của ông ta về trí tuệ, về nền cộng hòa và các giá
trị chân thiện mỹ, sẵn sàng thu nhận những ảnh hưởng ấy vào tư tưởng của
mình. Nhưng như vậy chỉ để sau đó chàng được yên tâm thả mình trôi về
phía khác, phía ngược lại, đúng thế, theo nghi vấn hay chính xác hơn là theo
nhận định của chúng tôi thì chàng chỉ lắng nghe ông Settembrini để được
lương tâm cho phép tơ tưởng một điều mà theo lẽ thông thường phải bị cấm
ngặt. Vậy thì điều gì hay là ai đứng ở phía bên kia, phía đối nghịch với lòng
ái quốc, với phẩm giá con người và vẻ đẹp văn chương, cái phía mà Hans
Castorp tự cho phép mình dồn tâm trí hướng sang? Ở đó là… Clawdia
Chauchat, với cặp mắt Kirgizstan, thân hình mềm mại như ngọn liễu bị vi
trùng đục ruỗng; và trong khi Hans Castorp nghĩ về cô ta (cũng phải nói
thêm rằng “nghĩ” là một động từ quá đứng đắn để diễn tả cái cách nội tâm
chàng tơ tưởng đến cô nàng), chàng lại có cảm giác choáng ngợp như lúc
ngồi trong chiếc thuyền bé tẻo teo trên mặt nước hồ phẳng lặng xứ Holstein
trong một chiều hoàng hôn, đưa cặp mắt quáng nắng nhìn từ bờ tây rực rỡ
ánh ngày sang đêm trăng huyền ảo sương mờ phía trời đông.
