tâm đến độ coi thái độ dã man của người đời là chuyện đương nhiên - ý tôi
muốn nói những người tầm thường ấy, ông biết không, những kẻ phàm phu
tục tử chỉ biết nhởn nhơ, cười cợt, kiếm tiền và ních cho căng bụng… Tôi
không biết mình diễn tả có đúng không…”
Settembrini nghiêng người cúi chào. “Ông muốn nói rằng”, ông ta giải
thích, “rằng sự tiếp cận nhiều lần từ rất sớm với cái chết đã hình thành ở ông
một tính cách cơ bản chống lại những gì tàn nhẫn và thô bạo của đời thường,
có thể nói rằng: khiến ông phản ứng với sự nhẫn tâm trong đời.”
“Đúng thế!” Hans Castorp reo lên, vui mừng thực sự. “Cách diễn đạt của
ông thật là hoàn hảo, ông Settembrini! Với cái chết! Tôi biết mà, một văn sĩ
như ông…”
Settembrini đưa tay ra dấu cản lại, đầu nghiêng qua một bên, mắt nhắm
nghiền - cử chỉ hết sức nhã nhặn và từ tốn, như xin người đối thoại dừng lời
để nghe tiếp. Ông ta giữ nguyên tư thế ấy vài giây, ngay cả khi Hans Castorp
đã im bặt, tẽn tò ngồi đợi. Cuối cùng ông ta mới mở mắt ra - đôi mắt đen
huyền của người quay đàn thùng ở chợ phiên - và nói:
“Xin ông thứ lỗi. Ông kỹ sư, xin ông cho phép tôi nói để ông được rõ và
mong ông ghi lòng tạc dạ điều này. Đối với cái chết chỉ có một thái độ duy
nhất tỏ ra lành mạnh, cao cả và thành kính - tôi xin nhấn mạnh thêm ở điểm
thứ ba này - đó là, phải thấu hiểu và cảm nhận được rằng cái chết là một yếu
tố, một bộ phận, một tiền đề thiêng liêng của cuộc sống, chứ không được
phép tách rời trong tư tưởng để phân biệt giữa cái chết và sự sống, thậm chí
đi đến chỗ coi chúng trái nghịch nhau - làm như vậy là trái ngược hoàn toàn
với thái độ lành mạnh, cao cả, đúng đắn và thành kính. Người cổ đại trang
trí quan tài người chết bằng những biểu tượng của sự sống và sự sinh sản, kể
cả những biểu tượng nhục dục. Con người thời ấy biết tôn thờ cái chết. Cái
chết được tôn thờ như vành nôi của sự sống, như cội nguồi của sự tái sinh.
Tách rời ra khỏi sự sống cái chết sẽ chỉ còn là ma quỷ và những gì đáng sợ
hơn thế nữa. Bởi cái chết nếu được nâng lên thành một sức mạnh tinh thần
thì đó sẽ là một sức mạnh tráo trở khó lường, và sự cám dỗ ma quỷ của nó
chắc chắn sẽ dẫn đến những sai lầm kinh khủng nhất cho đời sống tinh thần
của nhân loại.”
