khi trong cuộc xung đột với quyền lợi nhà nước ta có cảm tưởng như nó ở
thế yếu, nhưng thực ra nó không ngừng giám sát hoạt động của nhà nước để
bảo vệ một hạnh phúc cao hơn, có thể gọi là hạnh phúc siêu nghiệm. Thời
Phục hưng mà ông dám bảo là khởi đầu của sự sùng bái nhà nước! Thật là
phản logic! Những thành quả của cuộc vật lộn - tôi xin nhấn mạnh từ này:
những thành quả của cuộc vật lộn tinh thần ở các thời đại Phục hưng và
Khai sáng, thưa quý ông, chính là sự tôn trọng cá nhân, nhân quyền, tự do!”
Các thính giả thở hắt ra, vì họ đã vô tình nín thở suốt thời gian ông
Settembrini phản biện. Hans Castorp không ngăn được một cái đập tay
xuống cạnh bàn, mặc dù chỉ dám đập nhẹ thôi. “Tuyệt!” Chàng nói qua kẽ
răng, và cả Joachim cũng tỏ ra đặc biệt hài lòng, mặc dù nghe kỹ cũng có
một chút ý chê bai Phổ trong lời phát biểu vừa rồi của ông Settembrini.
Nhưng sau đó cả hai lại đồng loạt quay đầu về phía nhân vật kia, Hans
Castorp hồi hộp chống cùi chỏ lên bàn, đặt cằm tựa vào nắm tay, tư thế gần
giống như lúc chàng nhắm mắt vẽ heo, có điều bây giờ chàng mở cả hai mắt
trao tráo nhìn vào mặt ông Naphta.
Ông này ngồi bình tĩnh và sắc sảo, hai bàn tay gầy guộc đặt trong lòng.
Ông ta bảo:
“Tôi tìm cách đưa logic vào câu chuyện, còn ông lại trả lời một cách hết
sức cảm tính. Dĩ nhiên tôi cũng biết rằng tất cả những thứ được mệnh danh
là tự do tư tưởng, cá nhân chủ nghĩa, nhân văn nhân đạo đều là sản phẩm
của thời Phục hưng; nhưng nhấn mạnh của ông hoàn toàn không gây được
ấn tượng gì đối với tôi, vì cái thời “vật lộn”, thời đại anh hùng lý tưởng của
ông đã chìm sâu vào quá khứ rồi, các lý tưởng của nó hoặc đã chết ngắc
hoặc đang hấp hối, và nhân tố sẽ kết liễu đời nó đã đặt chân lên ngưỡng cửa.
Nếu tôi không lầm thì ông tự nhận mình là một người cách mạng. Nhưng
nếu ông tưởng rằng thành quả của cuộc cách mạng tương lai là tự do thì ông
nhầm to. Nguyên tắc tự do đã hình thành, phát triển và sống sót qua năm thế
kỷ. Một nền giáo dục tự xưng là con đẻ của thời Khai sáng, lấy phê bình,
giải phóng và phát triển cá nhân làm công cụ giáo dục để giải quyết triệt để
những mô hình xã hội nhất định - một nền giáo dục như thế có thể đem lại
những thành quả hình thức nhất thời và có tính tượng trưng, nhưng sự lạc
