tâm, một phần để cố mà hiểu nó, phần khác nếu không thể hiểu thì ngưỡng
mộ nó. Ông là người coi trọng giá trị; mà xét cho cùng nhân cách phải có
một giá trị tích cực, tôi nghĩ thế, tích cực hơn ngu ngốc và thông thái, tích
cực ở mức độ cao nhất, tích cực một cách tuyệt đối, như bản thân cuộc sống
- tóm lại: điều huyền bí ấy là một giá trị của cuộc sống và đáng để chúng ta
quan tâm tìm hiểu kỹ càng. Đó là ý kiến của tôi đáp lại nhận xét của ông về
sự ngu ngốc.”
Gần đây khi trình bày ý nghĩ của mình Hans Castorp đã không còn lẫn lộn
vòng đi vòng lại hay vấp váp hay để đứt mạch tư duy nữa. Chàng nói tới
cùng, hạ giọng đặt một dấu chấm hết, bảo vệ quan điểm của mình như một
người đàn ông, mặc dù chàng vẫn còn đỏ mặt khi nói và sợ thót tim trước
cái im lặng phê phán của người đối thoại sau khi chàng đã ngừng lời, cái im
lặng giáo dục để chàng có đủ thời gian mà hổ thẹn. Ông Settembrini để cho
khoảng thời gian ấy đủ dài rồi mới cất tiếng nói:
“Ông chối là mình không săn lùng nghịch lý. Nhưng đồng thời ông lại
dấn thân đi tìm kiếm những điều bí ẩn huyền hoặc, mặc dù ông biết rõ là tôi
muốn ông tránh xa điều này không thua gì điều kia. Khi biến nhân cách
thành một điều bí ẩn ông có nguy cơ phạm sai lầm tôn thờ ngẫu vật. Ông tôn
sùng một cái mặt nạ. Ông nhìn thấy điều huyền bí ở chỗ chỉ có sự bịp bợm,
chỉ có ảo ảnh ma quỷ nặn ra theo hình thức được ưa chuộng để thỉnh thoảng
lừa phỉnh chúng ta. Ông chưa từng giao thiệp với giới diễn viên hay sao?
Ông đã bao giờ gặp một khuôn mặt mang những đường nét của Julius
Caesar, Goethe hay Beethoven, nhưng chủ sở hữu may mắn của những cái
đầu ấy chỉ cần mở miệng là ta nhận ra ngay, trước mặt mình là một kẻ ngu
xuẩn nhất dưới gầm trời?”
“Vâng, một trò đùa của tạo hóa”, Hans Castorp trả lời. “Nhưng ở đây
cũng không phải chỉ là một trò đùa của tạo hóa, một sự đánh lừa mắt. Vì
những người ấy là diễn viên, họ phải có tài năng, và tài năng cũng là một
điều vượt lên trên ngu ngốc và thông thái, bản thân nó cũng là một giá trị
của cuộc sống. Quý ngài Peeperkorn cũng có tài năng, ông muốn nói gì tùy
ông, nhưng ông ta có khả năng bóp mũi tất cả chúng ta. Ông cứ thử đặt ông
Naphta vào một góc phòng và để ông ta thuyết trình một bài về Gregor Đại
