cái miệng cay đắng te tua là cả người lao động lẫn vị quân vương, nhìn kỹ
người ta sẽ thấy cả hai đều hợp với ông ta và dường như dung hòa lẫn nhau
trong con người ông ta: cả cái này lẫn cái kia, cả người này lẫn người kia.
Đúng thế, ông già ngu ngốc và con số không bá chủ! Ông ta làm đối phương
tê liệt không phải bằng mưu mô thủ đoạn như Naphta, ông ta không mập mờ
lắt léo mà có cách nào đó khác hẳn, hiểu theo một nghĩa tích cực; điều
huyền bí lắc lư như cái hũ sắp đổ này rõ ràng không chỉ vượt lên trên sự ngu
dốt và thông thái, mà hơn thế nữa ông ta qua mặt tất cả các mưu chước phản
kháng do Settembrini và Naphta huy động để tạo sự căng thẳng cần thiết cho
mục đích sư phạm của họ. Nhân cách lớn kia chừng như không có tham
vọng trong lĩnh vực sư phạm - mặc dù vậy ông ta quả là một cơ hội trời cho
đối với tuổi trẻ trên con đường đi tìm học vấn! Thật không có gì thú vị hơn
là quan sát hai gương mặt của một vị quân vương, khi cuộc tranh luận bị lèo
lái về với đề tài hôn nhân và tội lỗi, về bí tích ân xá, về sự xấu xa hay vô tội
của dục vọng! Ông ta cúi đầu xuống tận ngực, cặp môi đau đớn tách ra để
cái miệng hé thành một khe rộng tang thương, hai cánh mũi căng ra phập
phồng, những nếp nhăn trên trán vén cao, cặp mắt mở rộng phóng ra cái
nhìn tuyệt vọng không màu - một bức tranh về nỗi cay đắng cùng cực. Và
rồi, trong nháy mắt, hình ảnh thống khổ ấy từ từ tươi lên và rạng rỡ ra! Mái
đầu cúi gục chuyển thành nghiêng nghiêng láu lỉnh, đôi môi, vẫn còn hé mở,
uốn cong thành một nụ cười phóng đãng, cái lúm đồng tiền tinh nghịch, đã
được nhắc đến trong một dịp khác, lại thấp thoáng hiện ra trên má - và người
ta lại thấy trước mắt hình ảnh ông thầy cúng trong vũ điệu tế thần man dại,
thấy ông ta bông đùa nghiêng đầu chỉ về phía có cuộc tranh cãi cerebral, và
nghe ông ta nói: “Chà, được rồi, được rồi - tuyệt lắm. Đó là - đó thật là - ở
đó đang diễn ra - Bí tích dục vọng, quý vị hiểu chứ -”
Nhưng, như đã nói, những người bạn và người thầy bị hạ bệ của Hans
Castorp vẫn còn sung sướng chán khi họ được cãi nhau. Lúc ấy họ thoải mái
như cá trong nước, trong khi nhân vật tầm cỡ kia như con cái voi mắc cạn,
chí ít thì người ta cũng có thể có nhiều cách đánh giá khác nhau về vai trò
của ông ta. Nhưng tình hình trở nên khác hẳn, xấu đi một cách không thể
chối cãi cho bọn họ, khi câu chuyện từ lĩnh vực tinh thần, uyên bác và cao
