người ta sẽ thấy động cơ chính không phải là tự do, mà là sự cuồng tín về
đạo đức và lòng căm ghét lối sống phóng túng, coi nhẹ bản sắc dân tộc.
Nhưng Kotzebue bấy giờ đang phục vụ nhà nước Nga, tức là phục vụ Liên
minh thần thánh; như thế hóa ra Sand đã đâm ông ta vì lý tưởng tự do - điều
này tỏ ra không mấy phù hợp với thực tế, vì trong số bạn bè thân cận của
Sand có người của dòng Tên. Tóm lại, bất kể hành động là gì, trong mọi
trường hợp nó là một phương tiện tồi để bày tỏ chính kiến, và cũng chẳng
đóng góp được gì nhiều cho việc giải quyết các vấn đề tư tưởng.
“Liệu tôi có được phép đặt câu hỏi, ông đã sắp kết thúc bài diễn văn khó
ngửi của ông chưa?”
Ông Settembrini lên tiếng, giọng cực kỳ phẫn nộ. Nãy giờ ông ta ngồi gõ
ngón tay xuống mặt bàn và vân vê ria mép. Nhưng đủ rồi. Lòng kiên nhẫn
của ông ta đã cạn. Ông ta vươn cao người, vươn cao hơn cả cao, có thể bảo
ông ta ngồi kiễng trên đầu ngón chân, chỉ có một phần đùi chạm nhẹ vào
ghế; mặt tái nhợt ông ta đưa cặp mắt đen sáng quắc nhìn xoáy vào kẻ thù
vừa quay về phía ông ta với vẻ ngạc nhiên vờ vịt.
“Xin phép được hỏi đấy có phải là cách diễn đạt ưa thích của ông không?”
Naphta quật lại.
“Cách diễn đạt ưa thích của tôi”, ông người Ý khó nhọc nuốt giận, “tôi ưa
diễn đạt một cách rõ ràng, rằng tôi nhất quyết không để ông tiếp tục làm
hoen ố một tâm hồn trẻ trung trong trắng bằng sự lập lờ nước đôi của ông!”
“Thưa ông, tôi yêu cầu ông lựa lời mà nói!”
“Yêu cầu ấy, thưa ông, hoàn toàn không cần thiết. Tôi rất thận trọng trong
lời nói. Và lời lẽ của tôi hoàn toàn đúng với thực tế, khi tôi bảo rằng cái cách
ông ve vãn và làm rối trí con người trẻ tuổi đang dao động kia, làm tiêu tan
sức mạnh tinh thần và đạo đức của anh ta, là một việc làm đểu cáng, mà
không lời lẽ nào có thể trừng trị một cách xứng đáng...”
Khi nói đến từ “đểu cáng” ông Settembrini đập mạnh tay xuống bàn và
đứng bật dậy, đẩy chiếc ghế đang ngồi ra đằng sau - đó là dấu hiệu khiến tất
cả những người còn lại bên bàn đứng lên theo. Khách ở các bàn khác tò mò
ngoái cổ nhìn sang - đúng ra chỉ có một bàn khác, vì đám khách Thụy Sĩ đã
