ngục, kết thúc đường đi của mình trong làn nước văng tung tóe, trong tiếng
nổ đinh tai, trong ánh lửa bùng lên sáng lòa, trong tiếng kêu gào rên rỉ, tiếng
kèn vang to như muốn bể, tiếng trống thúc dồn, thúc dồn... Kia là một cánh
rừng, từ trong đó một đám đông không thể định nghĩa màu gì tràn ra, ngã
xuống, chồm dậy, chạy tiếp. Họ chạy về hướng dãy đồi giăng giăng án ngữ
trước những đám cháy đằng xa, than hồng thỉnh thoảng phừng lên ngọn lửa
rừng rực. Xung quanh chúng tôi là cánh đồng mới cày nhấp nhô, nát nhừ,
sũng nước. Một con đường cái nhầy nhụa bẩn thỉu phủ đầy cành cây gãy
chạy dọc theo cánh rừng, từ đó tách ra một lối mòn không lót đá, bị băm
vằm ngang dọc chằng chịt, lượn thành một vòng cung hướng về phía dãy
đồi. Những gốc cây đứng âm thầm trong mưa lạnh, trần trụi, bị tước hết
cành... Ở đây có một cái bảng chỉ đường - nhưng hỏi nó rất là vô ích, vì nếu
nó chưa vỡ tơi tả như thế này thì trong bóng tối nhập nhoạng chúng tôi cũng
không thể đọc được chữ viết trên đó. Đông hay Tây? Đó là đồng bằng, đó là
chiến tranh. Và chúng tôi là những cái bóng nhút nhát bên vệ đường, hổ thẹn
náu mình trong bóng tối an toàn, tuyệt đối không có ý định sa đà kể lể về
những điều trọng đại đang diễn ra ở đây bằng lời lẽ đao to búa lớn, mà chủ
yếu được dẫn dắt bởi tinh thần câu chuyện của một người lẫn trong đám
đồng đội xám nhờ nhờ tuôn ra từ cánh rừng kia, vừa chạy vừa vấp ngã dúi
dụi nhưng vẫn tiến lên trong tiếng trống, một người quen cũ của chúng tôi,
người bạn đồng hành bấy nhiêu năm, con người bình dị tội lỗi mà giọng nói
đã bao lần vang lên bên tai chúng tôi, để một lần nữa nhìn vào gương mặt
chất phác ấy trước khi chàng hoàn toàn biến mất khỏi tầm mắt chúng tôi.
Chàng và đồng đội được điều động tới đây để tiếp viện và ra đòn dứt
điểm cho trận đánh kéo dài đã mấy ngày, giành lại cứ điểm trên dãy đồi và
những làng mạc bốc cháy vừa mới rơi vào tay kẻ thù hai hôm trước. Đó là
một trung đoàn quân tình nguyện, gồm toàn những người lính trẻ măng, chủ
yếu là sinh viên, chưa có bao nhiêu kinh nghiệm chiến trường. Họ nhận lệnh
báo động trong đêm, lên tàu và được thả xuống một địa điểm vào buổi sáng,
từ đó họ hành quân cho tới chiều tối dưới mưa trên những con đường không
ra đường - đúng ra chẳng có đường, mọi con đường đã bị phong tỏa, họ lội
qua đồng ruộng và đầm lầy suốt bảy tiếng đồng hồ, trong những tấm áo
