không phải dạy học sinh học thuộc lòng, mà phải sử dụng các giác quan
và đầu óc; không phải kìm hãm mà là phát triển tính lý (Vernunft); không
phải khinh miệt mà khuyến khích kiến thức của tự nhiên và sự đào tạo
cho cuộc sống thực; không hành hạ học sinh bằng sự chuyên chế kỷ luật
mà nhằm phát triển tự nhiên trong con người theo các quy luật thiên
nhiên.
Đó là thời đại của sự tin tưởng nồng nhiệt vào sự đổi mới lớn lao của
bản chất con người. Chưa có thời đại nào sự nồng nhiệt tràn đầy hy vọng
với một tình yêu tận tụy lớn như thế đối với sự nghiệp giáo dục khai
phóng các thế hệ sắp tới như trong thời đại của sự bị làm nhục bên ngoài.
Trong đêm tối của đất nước, những người con ưu tú của nước Đức đã thắp
sáng lên ngọn đuốc trí tuệ để chỉ đường cho dân tộc tiến lên cho cả thế kỷ
tới, cho dù con đường có những khúc quanh co hay thoái trào vì những
biến động chính trị, nhưng cuối cùng dân tộc đó đã đạt những gì gửi gắm
vào tương lai. Nước Đức trong thế kỷ thứ 19 thực sự đã bước lên đến đỉnh
cao của phong trào giáo dục trong các dân tộc châu Âu. Đại học của nó đã
trở thành các trung tâm nghiên cứu khoa học mẫu mực cho cả thế giới, và
đón nhận sự ngưỡng mộ cũng như những dòng người đến từ khắp nơi trên
trái đất, ảnh hưởng như một kiểu mẫu lên việc tổ chức đại học các nước
khác, đặc biệt rõ nét nhất lên các đại học Mỹ. Trong lĩnh vực hệ thống đào
tạo kỹ thuật, Đức cũng là nước hàng đầu ở Chầu Âu.
II. ĐẠI HỌC ĐỨC
Đại học và trường học đã trở thành như “đền thờ” thiêng liêng. Nhà
nước Phổ trở thành nhà nước của Đại học, giáo dục và khoa học, tài trợ
cho Đại học, có quyền phán quyết tối thượng, nhưng cũng để cho Đại học
có tự do rộng rãi tự quản lý công việc hàn lâm và hành chính của mình.
Đại học Đức là nơi khoa học được nghiên cứu và phương pháp nghiên
cứu khoa học được truyền dạy cho sinh viên, không phải là nơi để trả bài
hay học thuộc lòng. Ở Phổ hai giới được Ưu đãi và quý trọng nhất là giới
quân sự và giới bác học (Gelehrten). Phổ là quốc gia vinh quang trong
quân đội và đại học của nó. Đức là nước con người đặc biệt có một niềm
đam mê đích thực về trí tuệ, tư duy, trong khoa học chính xác cũng như
