Tuy vậy, nước Nhật đã có những nhà trí thức rất giỏi, tại sao những vị ấy
không cầm cương quyền lực chính trị ?
“Không. Không. Những trí thức phê phán nhưng họ không làm chính trị,
trừ một số ít. Tôi cho như thế là tốt nhất. Đúng hơn, tôi là người vô chính
phủ. Tôi khó chấp nhận một gã nào đó lên nắm chính quyền. Đối với giới
tri thức chúng tôi, tốt nhà là giữ quyền phê phán, quyền chống lại. Tôi thấy
tình thế hiện nay như vậy là tốt”.
Song nếu nước Nhật lâm vào một cơn sốt dân tộc chủ nghĩa thì sao ?
“Rất có thể, nhưng đó đâu phải là một hiện tượng thuần túy Nhật Bản.
Tại sao chủ nghĩa dân tộc lại xuất hiện khắp nơi ? Là do sự khủng hoảng
của chủ nghĩa xã hội. Còn nước Nhật, chúng tôi rất thạo nghề bắt chước.
Ông xem lĩnh vực xe hơi. Chiếc xe đầu tiên của tôi là chiếc Ranault 4CV
mua lại xe cũ. Thời đó, có loại xe hơi Nhật tốt không? Không. Người Nhật
sản xuất theo hợp đồng ủy quyền của các hãng Austin, Hillmann và Renalt.
Người Nhật học bằng cách bắt chước xe hơi phương Tây. Họ đã thấm
nhuần tư duy công nghiệp phương Tây đến rốt cuộc họ lại sản xuất y như
thế. Như ông Robert Guillain đã nói, nước Nhật là người học trò giỏi của
phương Tây.”
Một nền văn hóa dựa trên sự bắt chước
Nada Inada nhấn mạnh:
“Nhưng cho đến nay, người Nhật vẫn bắt chước, bắt chước, và còn tiếp
tục bắt chước. Đôi khi người Nhật nổi giận vì các ông nói họ là những kẻ
bắt chước. Nhưng tôi chẳng thấy có ý gì mỉa mai trong đó. Không! Nền văn
hóa chúng tôi là do sự bắt chước. Trẻ con bắt chước cha mẹ, cháu chắt bắt
chước ông bà. Cứ tiếp tục trải qua ba đời như thế, rồi một nền văn hóa được
đình hình. Với cách này, nước Nhật đã thành công. Thành công đến mức nó
đánh bại ngay cả chính ông thầy của mình. Rồi bây giờ nó thiếu thầy! Và vì
thiếu thầy nên nước Nhật bắt đầu tìm, tự tạo ra ông thầy cho mình. Đấy là
lý do tại sao nước Nhật quay về quá khứ, tạo ra một hình ảnh giả của chính
mình. Có thể nói đây là một cuộc khủng hoảng về bản sắc. Người học trò
giỏi không thể là học trò giỏi nếu không tìm thấy bản sắc của mình. Bởi
trong tình huống như vậy, đôi khi con người trở nên mê sảng thật sự. Một
thứ chủ nghĩa dân tộc quá khích, không tưởng, cũng giống như chủ nghĩa
quốc xã. Nước Nhật dã từng có chủ nghĩa quốc xã của mình. Nó có thể trở
lại thời kỳ đó. Điều này là rất có thể. Khi tôi nói chuyện với mọi người họ
thường nói với tôi rằng, nói cho cùng nền văn hóa Nhật đâu đến nỗi tệ thế.
Bởi vì nếu cho đến nay người Nhật còn mang mặc cảm, thì bây giờ họ đã
biết tư duy, đã thấy mình thông minh, sáng tạo. Những người suy nghĩ như
vậy ngày càng nhiều”.
