Wall Street để chụp giật tiền của kẻ khác, với những con cá mập cuỗm bạc
triệu ở Sở giao dịch chứng khoán chỉ nhờ vào các thông tin mà bạn bè của
chúng ở Ngân khố Mỹ cung cấp. Đó là một sự thoái hóa hoàn toàn các
phạm trù đạo đức. Vào lúc người dân phát hiện ra những kẻ kiếm được bạc
triệu nhưng không phải tốn sức mà nhờ vào mồ hôi kẻ khác, thì toàn bộ xã
hội bị đe dọa. Nước Nhật đang đi trên cùng một đường. Vì thế, tôi khuyến
khích hai con gái tôi phải học cật lực ở trường đại học, phải thấm nhuần các
giá trị phổ biến, phải đọc nhiều. Có kiến thức thì đó là một nguồn vui vĩnh
cửu. Khi ta đọc một cuốn sách của Descartes, cũng giống như ta nói chuyện
trực tiếp với anh ta. Tiền, quyền lực chỉ là phụ thuộc và thứ yếu trong đời.”
Seizaburo Sato: Nước Nhật không sao chép, mà học tập ?
Là giáo sư khoa Chính trị tại Đại học Tokyo và giám đốc nghiên cứu của
Viện quốc tế về hòa bình của Nhật Bản, Seizaburo Sato là một loại người
khác. Khô khan và dễ kích động, khuôn mặt luôn luôn cử động, dễ cười.
Nói rằng ông tỏ ra rất tự tin thì hơi quá. Ông ta chẳng khiêm tốn, cũng
chẳng rụt rè, mà phải nói là hoàn toàn ngược lại. Tuy nhiên, ở ông ta cũng
như những người lãnh đạo Nhật khác mà tôi gặp, tôi chỉ thấy thói tự mãn và
khoa trương, vốn cũng là thói phổ biến rộng rãi ở nước chúng tôi. Ông là
người xác tín vào sự liên minh đa phương giữa Nhật và Mỹ, và kiên quyết
chống đối những kẻ, ở Nhật mơ về một khối châu Á mới do Nhật lãnh đạo.
Nước Nhật có cần phải đấu tranh để được độc lập hơn nữa đối với người
anh em Mỹ ? Seizaburo Sato trả lời rằng không cần.
“Sự hội nhập của hai nền kinh tế Nhật và Mỹ đã đến mức khiến chúng
tôi hiểu rằng chúng tôi đang sống trong một thế giới tương thuộc. Hãy cứ
nhìn những gì đang xảy ra trong CEE. Người Pháp các ông không đòi có
thêm sự độc lập nào, vào thời điểm này. Ngay cả Charles De Gaulle, nếu
như ông ta còn sống, cũng sẽ không bảo rằng nước Pháp cần phải được độc
lập hơn. Ngược lại, ông ta sẽ hành động để thúc đẩy cho một sự hội nhập
rộng lớn hơn nữa ở Châu Âu. Hội nhập theo vùng : đây là giai đoạn mà
chúng ta đang sống, các ông cũng như chúng tôi. Vì thế, nước Nhật chẳng
cần tìm kiếm thêm sự độc lập. Ngược lại, nó phải giữ một vai trò quan trọng
hơn trong cộng đồng quốc tế. Đó là điều dĩ nhiên. Đó là một trọng trách
không tránh được của bất cứ quốc gia nào có được một sức mạnh kinh tế
như Nhật”.
Nhưng người Nhật có mang lại được sáng kiến mới nào cho nhân loại
không ? Seizaburo Sato nhìn tôi, hơi ngờ ngợ và bối rối ra mặt. Tôi thấy vài
tia giận ngầm trong ánh mắt của ông ta. Làm thế nào một người nước ngoại
lại dám đặt một câu hỏi như vậy ? Ông bắt đầu nói một cách kích động :
“Ỗng nghĩ rằng người Nhật ngu đến mức không thể nào có được những
sáng kiến riêng của nó sao ? Những gì người Mỹ làm được, người Anh và
