“Có lẽ không. Sự tăng trưởng sẽ chậm lại, vì nền kinh tế Nhật Bản đã đạt
đến ngưỡng cửa của tuổi trưởng thành. Nói cách khác, giai đoạn tăng
trưởng nhanh của nền kinh tế Nhật đã chấm dứt ròi. Những người chẳng
hạn như tôi đây, đã làm việc trong giai đoạn này và đã đảm đương vai trò
đầu tầu cho nền kinh tế Nhật, thì này đều đã già cả. Phần đông đã quá tuổi
50. Còn đối với thế hệ mới, chúng tôi nhận thấy có những thay đổi trong
bậc thang giá trị của chúng. Chắc chắn thế hệ mới này, nhất là lớp thanh
niên tuổi 20 sẽ khong còn làm việc giống như chúng tôi nữa. Họ không chịu
hi sinh cuộc sống riêng tư, giống như chúng tôi đã làm, cho sự phồn vinh
của xí nghiệp và nói rộng ra hơn là cho nền kinh tế Nhật. Dần dà, thế hệ
mới bắt đầu đánh mất đi tinh thần võ sĩ đạo mà thế hệ chúng tôi đã luôn
luôn giữ gìn. Tinh thần võ sĩ đạo, điều đó có nghĩa là chúng tôi đã dành ưu
tiền cho lợi ích quốc gia và cho sự vinh quang của Tổ quốc. Những quan
niệm này đối với chúng tôi là một cái gì đó vô cùng quí giá, không thể
lượng giá bằng tiền được. Nhưng, đối với thế hệ mới thì không giống như
vậy”.
Nasu nói tiếp :
“Mặt khác, thế hệ mới này không có được nguồn động lực mạnh mẽ
trong lao động mà chúng tôi đã có. Chúng tôi đã biết thế nào là nghèo đói,
là khốn cùng, là chiến tranh. Và khi chiến tranh kết thúc, chúng tôi đã quyết
tâm lao động để khắc phục sự thua trận và những sai lầm của mình. Chúng
tôi đã phạm một sai lầm nghiêm trọng. Cần phải làm việc để bù lại. Nhưng
bằng cách nào ? Phải nâng cao mức sống kinh tế. Chúng tôi đã bị người Mỹ
ép phải từ bỏ quyền sử dụng sức mạnh quân sự. Nhưng sự từ bỏ này cũng
tự nhiên thôi. Trong thâm tâm, chúng tôi cũng cảm thấy giải pháp tốt nhấp
là từ bỏ hoàn toàn sức mạnh quân sự và thay vào đó, cần tập trung sức lực
của mình vào kinh tế. Chúng tôi đã được động viên vì mục tiêu này. Đó là
lý do vì sao chúng tôi đã dồn hết công sức của mình. Song chúng tôi lại
đang thấy thế hệ mới không có được nguồn động lực này. Mà cũng tự nhiên
thôi. Chúng tôi không hối tiếc về sự thay đổi trong não trạng này. Hoàn toàn
đó là điều bình thường, tôi tin như vậy”.
Người Nhật không phải là những nhà sáng tạo
Phải chăng còn những lĩnh vực mà Nhật còn lạc hậu chứ ? Câu hỏi
khiếm nhã. Như Hideyasu Nasu vẫn tỏ ra khiêm tốn. Có thể là quá khiêm
tốn nữa.
“Vâng, vâng, rất nhiều lĩnh vực ! Vũ trụ, ngành hàng không, hóa học.
Trên thực tế, những lĩnh vực mà Nhật xuất sắc nhất vẫn còn rất giới hạn
như điện tử, cach mạch tích hợp, xe hơi và luyện kim. Hết rồi ! Nước Nhật
có khắc phục sự lạc hậu trong lĩnh vực khác không ? Điều này tùy theo lĩnh
vực hoạt động được đề cập. Đối với ngành công nghệ vũ trụ, chúng tôi sẽ
