Thực tế, không những “anh chàng khổng lồ chân đất sét” không ngã nhào mà ngược
lại, dù các địch thủ của nó muốn hay không, nó đã trở thành cường quốc tài chính số
một và cường quốc kinh tế số hai thế giới. Lịch sử đảo ngược thật lạ lùng: vào lúc mà
Hoa Kỳ, người thầy và người bảo hộ của họ suy yếu thì Nhật Bản bắt đầu sưu tập các
kỷ lục.
Trong cuộc chạy đua hết tốc lực tới những chân trời chưa rõ của quyền bá chủ kinh
tế này, nước Nhật sẽ tiến về đâu ? Trong thập niên 1980-1990, lịch sử của các cân đối
kinh tế lớn của thế giới đã tăng tốc một cách khác thường. Phương Tây càng nghèo đi
thì Nhật Bản càng giàu lên. Trong khi ở châu Âu và Hoa Kỳ nạn thất nghiệp tăng
nhanh thì ở Nhật lại thiếu nhân công. Trong khi nạn tội phạm thanh thiếu niên, ma túy
và tội ác gây tác hại hơn bao giờ ở phương Tây thì xã hội Nhật Bản nói chung trải qua
những năm ổn định và hòa bình.
Thế nhưng Nhật Bản đã mê phương Tây. Nhưng phương Tây, vẫn tin rằng mình là
trung tâm của thế giới, đã không thèm đáp lại tình yêu ấy và tỏ ra hoàn toàn hờ hững.
Tuy vậy, bắt đầu từ 1980, trong vòng không tới 10 năm, cả thế giới đã choáng váng
phát hiện ra một ông chủ mới của trái đất. Những kẻ hay lên lớp chắc hẳn không còn
đủ thời gian để khuất phục Nhật Bản, bởi vì Nhật đã ý thức được sức mạnh của mình
và đã bắt đầu quan sát bằng con mắt phê phán các nền văn minh trước đó đã từng mê
hoặc họ. Hơn nữa, trên thế giới không còn có tấm gương nào để Nhật Bản phải noi
theo, và nhìn nước Mỹ ngày càng tụt hậu, Nhật Bản hiểu rằng từ nay mình phải làm
chủ lấy mình.
Chiến lược cờ “go”
Có một trò chơi chiến lược thể hiện tuyệt vời triết lý kinh tế mà Nhật Bản thi hành
trên quy mô toàn cầu: đó là môn cờ “go”. Phức tạp và tinh tế hơn môn cờ vua nhiều,
cờ “go” là một môn cờ gốc Trung Quốc, với một bàn cờ có 19 đường ngang và 19
đường dọc cắt nhau ở 361 điểm. Quân cờ bên đen, bên trắng. Quy tắc chơi căn bản rất
đơn giản. Chỉ cần học không tới một giờ, ai cũng có thể chơi cờ “go”. Nhưng muốn
chơi hay thì phải luyện nhiều năm, đôi khi cả đời người. Để thắng, phải chiếm được
càng nhiều lãnh thổ càng tốt, nhiều hơn là địch thủ. Trong khi đánh, một lãnh thổ có
thể trở thành bất khả xâm phạm với một số điều kiện, dù địch thủ có làm gì đi nữa.
Nhưng lãnh thổ càng rộng thì lại càng khó bảo vệ chống lại sự tấn công của địch thủ,
khó bảo đảm tính chất bất khả xâm phạm của nó. Một lãnh thổ bị rơi vào tay địch thủ
thì được gọi là “đất chết”. Ngược lại, phần đất mà địch thủ không được xâm phạm
nữa, được gọi là “đất sống”. Không có người nửa chiến thắng hay nửa chiến bại. Chỉ
có sống hoặc chết, như trong chiến tranh. Một ván cờ có thể kéo dài trong nhiều giờ,
với những tính toán phức tạp, cực kỳ căng thẳng. Nếu trình độ của hai đối thủ cách
biệt quá xa, người chơi giỏi hơn sẽ chấp người kia ngay từ một đến chín quân cờ từ
đầu ván.
Công và thủ
Kết thúc ván cờ, vinh dự thuộc về tay chơi cờ nào biết phối hợp nhịp nhàng công và
thủ, mở rộng được vùng ảnh hưởng của mình trên bàn cờ và giảm ảnh hưởng của đối
thủ. Thất bại thuộc về kẻ quá mạo hiểm, muốn thắng nhanh, phát hiện ra quá chậm sự
tài tình của đối thủ và không còn cách gì để bảo vệ cuộc tấn công sơ hở của mình. Quá
rụt rè sẽ thua, nhưng tham vọng quá lớn chắc chắn cũng sẽ thua. Bởi vì, trong cờ “go”,
nắm vững kỹ thuật là cần thiết nhưng chưa đủ. Ở đây không có vấn đề may mắn, cờ
