nhanh chóng rút lui, đầy vẻ khiêm tốn, gần như bối rối về việc đã hạ nhục những bậc
thầy 70 tuổi hoặc hơn ! Trong khung cảnh như vậy, các cuộc gặp gỡ này không chỉ là
một cuộc đấu trí hữu nghị: đó là sự đối đầu của hai quốc gia. Khi người ta biết được sự
thù hận ở Trung Quốc đối với Nhật Bản hơn 45 năm sau khi chiến tranh Trung-Nhật
kết thúc, thì người ta đoán được giá trị của việc thắng ván cờ “go”. Tay cờ giỏi nhất
Trung Quốc, Nie Weiping, đã trở thành một anh hùng dân tộc từ sau khi anh thường
xuyên đánh bại các bậc thầy Nhật Bản.
Ván cờ “go” toàn cầu
Bây giờ chúng ta hãy xét bản chất của chiến lược kinh tế Nhật Bản trên thế giới.
Thật khó mà không nghĩ tới những nhà kinh doanh và những nhà quản lý Nhật đầy thế
lực, nắm trong tay những nguồn tư bản quan trọng, âm thầm ngồi trước một quả địa
cầu chỉ nhỏ bằng một bàn cờ “go”. Một mình Nhật Bản đối lại với cả thế giới ! Một
chấm trên quả cầu sáng lên: Nhật vừa siết cổ một lãnh thổ của địch; thêm một xí
nghiệp kình địch phải đóng cửa. Một điểm khác lại sáng lên: lần này là một nhà máy
Nhật vừa được khánh thành, một quân cờ nữa trong lãnh thổ của địch. Nhưng, cũng
như trong môn cờ “go”, phải kiên nhẫn, thận trọng, suy nghĩ kỹ. Trong cuộc chiến
tranh kinh tế, hấp tấp là có thể chết.
Ván cờ thế giới gay go này đã bắt đầu gần nửa thế kỷ nay. Vẫn còn khó để nói ai sẽ
thắng. Tương quan lực lượng luôn thay đổi. Hoàn cảnh cũng thế. Và lợi thế về bên nào
thì chưa chắc. Nhưng rõ ràng là Nhật Bản bước vào trận chiến với nhiều bất lợi nhất,
đã tỏ ra là một đối thủ thông minh, học rất nhanh. Mới đầu, họ thường do dự trước khi
đặt những đồng tiền đầu tiên. Nhưng họ đã không phạm sai lầm lớn. Những bất lợi của
họ từ lâu đã được san bằng. Và lâu nay Nhật đã dám đặt các quân cờ xa căn cứ địa của
mình, ngay sát lãnh thổ địch thủ. Hơn thế, mới đây, họ còn tỏ ra khinh khi địch thủ
ngay trong vùng ảnh hưởng của địch. Mới nhìn, dường như các vị trí của Nhật bị bao
vây chặt. Nhưng nhìn kỹ hơn và tinh ý hơn sẽ thấy tình hình thực tế hoàn toàn khác.
Chỉ cần Nhật tiếp tục chiến lược chinh phục thận trọng của mình và đối thủ của họ bối
rối tiếp tục quên củng cố một số vị trí đặc biệt yếu, thì tất cả chắc chắn sẽ xoay chiều.
Xứ sở của các kỷ lục
Nhật Bản đã trở thành xứ sở của các kỷ lục về mọi lĩnh vực, từ đời sống kinh tế đến
xã hội. Là nước công nghiệp lớn, giàu có nhất, nơi người dân làm việc nhiều nhất, tuổi
thọ dài nhất, là nước nắm nhiều tiền bạc nhất: danh sách các kỷ lục còn dài và kể hết
sẽ vô vị. Tuy nhiên, để hiểu được cụ thể sức mạnh của nước Nhật hiện đại, cần phải
nêu vài ví dụ. Để thực sự hiểu, cần phải so sánh. Ở Trung Quốc, dân chúng chỉ nhận ra
đầy đủ sự lạc hậu của mình vào năm 1979, mày mà lãnh tụ Đặng Tiểu Bình cho chiếu
trên VTTH bộ phim nói về lối sống của người Mỹ. Cơn sốc thật khủng khiếp, nhưng
có tác dụng tốt. Một tỷ người Trung Quốc, đối mặt với sự thiếu thốn và tuyệt vọng,
cuối cùng đã tỉnh giấc ! Ở phương Tây, dân chúng không sống dưới sự cai trị của một
nhà độc tài. Tuy vậy, dường như phương Tây cần một gáo nước thật lạnh. Ngày mà
phương Tây ý thức đầy đủ về sức mạnh hiện tại và tương lai của châu Á, chắc chắn họ
sẽ thấy hoảng sợ và hoài nghi, và sẽ thực hiện bước đi đầu tiên đến thời kỳ đổi mới.
Còn hiện tại, nước Nhật đang ở đâu ?
Giáo dục
Trước tiên là giáo dục. Bởi vì chính giáo dục chuẩn bị cho nguồn của cải lớn nhất
của một đất nước: tuổi trẻ là thành phần ưu tú của mình. Ở Nhật, thành phần ưu tú hầu
