việc vì lao lực quá mức
[17]
. Trong số các nạn nhân của chứng bệnh mới này, có
những nhân viên đã làm việc tù tì 50 ngày không nghỉ, hoặc hơn 100 giờ phụ trội hàng
tháng. Năm 1989, nhà cầm quyền chính thức công nhận có 29 trường hợp Karoshi,
nhưng hàng năm vẫn có hơn 500 trường hợp được trình lên cơ quan thanh tra lao động.
Năng suất
Kỳ cục thay, dù làm việc quên mình như vậy, người Nhật lại đạt kết quả khá tồi về
mặt năng suất. Nhật Bản xếp hạng áp chót trong số 11 nước công nghiệp. Lấy cơ sở
tính là 100 cho nước Nhật năm 1987, thì Mỹ và Canada suất sắc xếp hàng đầu với 134,
tiếp đến là Pháp và Ý (131), Bỉ (129) và CHLB Đức (124). Chỉ có Thụy Điển (90) là
thua Nhật. Những khu vực lạc hậu nhất của Nhật là nông nghiệp và xây dựng, những
lĩnh vực mà năng suất của Nhật chỉ bằng 1/3 của Mỹ ! Nhưng có những khu vực mũi
nhọn mà Nhật đứng đầu, như hóa và điện tử. Nhưng không nên dừng lại với một hình
ảnh tĩnh về nước Nhật; bởi vì, tính đường dài, năng suất lao động của người Nhật đã
tăng mạnh nhất, chỉ sau Tây Ban Nha. Từ 1970 đến 1987, năng suất lao động của
người Nhật đã nhân lên 1,75 lần. Trong thời gian đó, ở Nhật, năng suất tăng trung bình
hàng năm là 3,4%, trong khi ở Mỹ chỉ tăng 0,7%
[18]
Chất lượng sống
Đây có lẽ là lĩnh vực mà nước Nhật không thể tự hào nắm giữ những kỷ lục. Nếu
có, thì chỉ là kỷ lục bất lợi cho họ. Hãy xem cuộc sống thường ngày của viên chức
Nhật điển hình, viên chức hạng trung. Đó là môt con người tất bật, căng thẳng, suy
kiệt, lao lực quá sức, thiếu ngủ thường xuyên, không có thì giờ cho cuộc sống gia đình,
hơn 16 giờ trong ngày phải sống ngoài gia đình, trên các phương tiện di chuyển, trong
văn phòng hoặc trong quán xá. Thường thì anh ta, vội vội vàng vàng rời khỏi nhà khi
trời còn chưa sáng, hầu như không ăn gì, để kịp bắt chuyến xe lửa ngoại ô mà vào giờ
đó bao giờ cũng đông nghẹt. Bắt buộc phải đứng, nhưng với kinh nghiệm đi xe lửa,
anh ta vẫn có thể khéo léo lách mình thế nào đó, để - trong khi tâm trí còn chưa tỉnh
hẳn – đọc các trang thể thao trong tờ báo, tìm kết quả trận đấu bóng chày vừa diễn ra
(người Nhật rất thích môn bóng chày). Ra khỏi xe lửa, bị cuốn đi trong một biển người
đông đặc đến mức khó tin, anh ta sẽ ba chân bốn cẳng leo lên các bậc cầu thang (lạ
thay, các cầu thang tự động vẫn còn hiếm tại các trạm xe điện ngầm ở Tokyo), rồi rảo
bước dài qua những hành lang bất tận.
Ở Tokyo, mỗi người mất trung bình trên 85 phút mỗi ngày trên các phương tiện
chuyên chở. Đến văn phòng trong trạng thái mệt lử, anh ta sẽ nhào đi kiếm nước uống
có sinh tố tăng lực để cầm cự cả ngày làm việc. Chiều đến, sau khi uống xỉn với bạn bè
đồng nghiệp, mặt xám xanh và buồn ngủ, đầu óc trống rống, anh ta trở về nhà và chỉ
còn đủ sức nói với vợ vốn từ lâu cũng đã quen với cảnh đó: “meshi, furo, futon” (cho
tôi ăn, tắm, đi ngủ). Sáu giờ sau, kịch bản đó lại lặp lại.
Theo cơ quan kế hoạch hóa kinh tế (EPA) của chính phủ Nhật thì so với Mỹ, Anh,
Pháp, CHLB Đức và Thụy Điển, nước Nhật thua kém về mặt nhà ở, nghỉ ngơi giải trí
và sinh hoạt văn hóa (thời điểm 1988). Diện tích trung bình nhà ở mới xây dựng tại
Nhật thấp hơn các nước khác gần 20 m
2
(79,9 m
2
so với 98 m
2
). So với các nước nói
trên, Nhật Bản – nơi mà vô tuyến truyền hình chiếm phần lớn thời giờ rỗi vốn đã hạn
chế hơn các nước khác – cũng là nơi mà sự nghỉ ngơi giải trí ít được quan tâm hơn cả.
Số thư viện ở Nhật ít
[19]
. Ngược lại, 61,1% hộ gia đình Nhật là sở hữu chủ căn nhà
