Các ngân hàng Nhật do đó ngày càng có khả năng ra những mệnh lệnh chính trị cho
một chính phủ đang gặp khó khăn.
Đó là trường hợp của Niu-Dilân vào ngày 7/11/1989, khi Kunji Miyazaki, chủ tịch
Hiệp hội ngân hàng Nhật Bản, loan báo rằng từ nay các ngân hàng Nhật sẽ tẩy chay
mọi yêu cầu vay tiền trên thị trường quốc tế của Niu-Dilân chừng nào mà nước này
chưa “trả lời thỏa đáng” các yêu cầu của Nhật. Nhật Bản đòi chính phủ Niu-Dilân phải
tài trợ để cứu ngân hàng kinh doanh chính trong nước là Development Finance
Corporation đang phá sản và nợ các ngân hàng Nhật 800 triệu đô la. Không có sự giúp
đỡ tài chính của Nhật, chính phủ Niu-Dilân như bị bóp cổ họng và cuối cùng đã phải
tuân theo.
Vẫn nói về của cải, tích sản của các công ty bảo hiểm và các tập đoàn công nghiệp
lớn của Nhật cũng hết sức dồi dào, đến mức khiến cho tập đoàn lớn nhất của phương
Tây cũng xanh mặt. Các tập đoàn của Nhật thì đầy ắp tiền. Các tập đoàn của phương
Tây thì nợ nần. Công ty bảo hiểm nhân mạng lớn nhất thế giới là một công ty Nhật:
Nippon Life. Tích sản của 10 hãng hàng đầu của Nhật vào ngày 31/3/1990, thời điểm
kết thúc tài khóa 1989-1990 ở Nhật là 83.233 tỷ yên, tức khoảng 555 tỷ đô la. Cần
phải nói rõ thêm là trị giá các tích sản đó đã tăng trung bình 45% trong một năm.
Những lý do giải thích cho thành tích ngoại hạng đó là: nỗ lực đa dạng hóa các xí
nghiệp Nhật, cũng như chính sách hung hãn nhằm sáp nhập và mua lại các xí nghiệp
khác, nhất là ở nước ngoài. Các hãng chế tạo xe hơi Nhật thì đeo đuổi chiến lược thiết
lập ồ ạt các nhà máy sản xuất mới ở nước ngoài.
Tập đoàn số một của Nhật Bản là công ty giao dịch Mitsubishi Corp với tích sản lên
tới 11.678 tỷ yên (77,85 tỷ đô la)
[24]
. Mitsubishi Corp thực tế là một vương quốc tài
chính mà người ta hầu như không thể đo lường được sức mạnh thực sự, do nó có vô số
chi nhánh khắp thế giới, phức tạp và khó nắm bắt. Công ty chứng khoán lớn nhất thế
giới cũng là một công ty Nhật: công ty Nomura nổi tiếng và đáng sợ. Tiền lãi của nó
tăng nhanh với 218,7 tỷ yên (1,4 tỷ đô la) năm 1989, con số kỷ lục trong lịch sử của
nó. Ba công ty chứng khoán lớn của Nhật còn lại là Daiwa, Nikko và Yamaichi. Cả ba,
trong cùng một thời gian trên, đã thu về số tiền lãi kỷ lục theo thứ tự là 146,02 tỷ yên
(960 triệu đô la); 120,14 tỷ yên (760,3 triệu đô la) và 98,04 tỷ yên (644 triệu đô la).
Còn 18 công ty thương mại lớn của Nhật thì đã tăng 20,2% trị giá các hợp đồng xuất
khẩu năm 1990, so với năm 1989.
Từ mùa xuân năm 1990, những đám mây đen đã xuất hiện ở chân trời. Với giá cổ
phiếu thường xuyên sụt ở thị trường chứng khoán Tokyo, hàng trăm tỷ đô la đã “bốc
hơi”. Tài sản của các tập đoàn lớn, các ngân hàng và các công ty chứng khoán vì thế
đã sụt giảm đáng kể. Tài khóa 1990-1991, bốn công ty chứng khoán lớn nhất dự kiến
mức sụt giảm tiền lãi trước khi nộp thuế mạnh nhất kể từ 1974. Một trong những hậu
quả của sự sụt giảm ấy là người Nhật tham gia ít hơn vào sự tái tài trợ Ngân khố Mỹ
vào tháng 11/1990. Trái phiếu của ngân khố Mỹ mà người Nhật mua chỉ chiếm 20%
tổng số, trong khi những năm trước đó họ đã mua đến 40% tổng số trái phiếu. Tình
hình cũng diễn ra tương tự với việc tái tài trợ ngân khố Mỹ vào tháng 2/1991. Tuy vậy,
sẽ sai lầm nếu cho rẳng sự sụp đổ của chứng khoán ở Kabuto-Cho là một thảm kịch
kinh tế đối với Nhật. Ngược lại, sự “điều chỉnh” này, trong mức độ mà nó không gây
ra một sự phá sản vượt quá giới hạn chịu đựng, lại được Tokyo xem như là một biện
pháp lành mạnh hóa nền tài chính sau những năm thả sức đầu cơ và kiếm tiền dễ dãi.
Mức sống và sự thuần nhất xã hội
