Ông Varugian im lặng, vuốt hai thái dương, sau đó tiếp tục một cách mệt
mỏi:
- Nước Nga vẫn chưa được cải cách, đó là một đất nước đặc biệt, con người
đặc biệt. Một anh chàng bình thường, người quen hôm qua, nhận chức vụ - và
sau một tuần đã trở thành quan chức nhẫn tâm hoàn toàn. Chính quyền không
quý nhân dân, nhân dân sợ chính quyền, căm ghét nó và hàng xóm của mình,
nhất là nếu thuộc dân tộc khác. Đó là một đất nước thù hận, xã hội sôi sục,
luôn mở ra cho các cuộc đấu tranh bên trong và bất cứ lúc nào cũng sẵn sàng
bùng lên thành nội chiến. Cháu hãy nhớ, Đavid, về mặt địa chính trị nước Nga
luôn chiếm vị trí thống trị trong quan hệ với Armenia - số phận đã sắp xếp như
vậy khi cho chúng ta đất đai như vậy và người láng giềng như thế. Nhưng các
láng giềng khác còn tồi tệ hơn. Nếu người Nga xúc phạm và sỉ nhục, thì người
Hồi giáo muốn tiêu diệt chúng ta. Vì vậy chúng ta sẽ mãi mãi với nước Nga,
và tất cả những gì có ở nước Nga, luôn sẽ có ở chúng ta - tuy dưới dạng thức
nhẹ mềm hơn do đặc điểm di truyền của một dân tộc nhỏ. Chú cũng không
giấu là nếu có cơ hội, chú cũng sẽ ra đi, vứt bỏ tất cả. Ở đây chú là tiến sỹ
khoa học, ở bên kia chú là thợ lát đường, quét phố… nhưng chú không thể
sống hơn nữa trong những điều kiện như thế này. Và cuối cùng, chú đã nhiều
lần nghe họ hàng của chú anh chị Azat và Xilvia bàn bạc về quan hệ của cháu
và Mari. Họ yêu quý cháu và đang dằn vặt bản thân cũng như Mari bằng
những nghi ngại của mình. Họ sẽ đi, và sau họ là chú. Đừng để mất cơ hội của
mình.
*
* *
Tôi chăm chú nghe ông Varugian và trong thâm tâm đồng ý với nhiều ý
nghĩ của ông, ngoài một thứ - từ bỏ quê hương. Suốt cả thời gian câu chuyện
tôi theo dõi nét mặt của Mari. Thấy rõ là nàng đang xúc động mạnh và hoàn
toàn đồng ý với ông Varugian, hy vọng ông ấy sẽ thuyết phục được tôi, do
nàng không làm được điều đó. Lần đầu tiên tôi cảm thấy được, rằng giữa
chúng tôi có một rào cản văn hóa nào đó khó vượt qua được, rằng chúng tôi
cảm nhận thế giới và các quan hệ nhân tính khác nhau, rằng cuối cùng chúng
tôi không phải là một nguyên thể và sinh thể yêu quý như vậy trong ý nghĩ
