không?
– Tôi đã không nói đến lũ khỉ, mà nói người Da Đen!
– Nếu tôi đã hiểu tường tận, thì khả năng thần tài của họ sẽ được tiết lộ
vào lúc có sự đóng băng?
– Ở một khía cạnh nào đó thì thế.
– Ông gặp may đấy, bạn Olivier thân mến ạ, đã đang ngồi trước mặt một
người mà người này, giống như ông, rất thích tính mơ mộng. Ngược hẳn
với Cloué, tôi không coi ông là một gã điên khùng. Nhưng tôi có lẽ cũng
phải cần đến cả thế kỷ hoặc hai để làm quen với những ý tưởng như những
ý tưởng của ông đây.
Chủ tịch Viện đứng lên, đòi áo măng tô và cây gậy. Rồi ngài còn nói
thêm:
– Thế thì đồng ý, tôi sẽ đưa vấn đề này ra thảo luận trong nội các. Và tôi
xin ông, chớ có thù hằn gì tôi nếu như điều ấy không được chấp nhận.
Ông quay về Marseille ngay lập tức và gửi bức điện tín này đến thương
điếm của mình tại Gorée:
“Bonnard thân mến,
Nếu như tôi đã biệt tin gì từ khi đánh điện cho ông ở Bordeaux lúc lên
khỏi tàu, thì lý do cực kỳ đơn giản: đó là tôi chẳng có tin gì mới hết. Gia
đình tôi sống ở Montredon thì phải nói là không gì còn thông thường hơn
thế. Còn về cuộc sống của nước Pháp, nói thật đấy, ngoài những tiếng vang
thốt ra từ Nghị viện mà ta nghe được thì đó là tiếng nói, bình an và chán
ngắt, của một mụ già thực lợi cảm thấy rõ là mình đang hấp hối. Chỉ có
điều, tôi vừa từ Paris về, nơi mà tôi mòn chân leo lên các tầng lầu để cố
gắng giải thích cho các quan chức quan liêu của chúng ta hiểu lợi ích đối
với quốc gia chúng ta về việc chiếm đóng Fouta-Djalon, thì cuối cùng tôi
cũng có được một thông tin: hình như người Anh đã gửi một phái đoàn do
đích thân Goldsburry, thống đốc của họ ở Gambie, dẫn đầu đến Timbo. Tôi
chẳng cần phải lập luận để giải thích cho ông hiểu rằng đó là một vố tồi cho
chúng ta. Ông biết rõ hơn tôi rằng người Anh thì ranh mãnh đến thế nào và
