của nó, chú tâm quan sát hệ động thực vật, đánh giá sự chênh lệch độ cao
của sườn núi, ước lượng sự lưu thông của nó.
Mùa mưa đã kết thúc và lúc này đang bắt đầu mùa khô. Ông đã hiểu làm
thế nào để sống sót qua những hậu quả tàn phá hủy diệt của mặt trời: phải
đi từ lúc rạng đông đến lúc giữa sáng, và từ lúc nửa buổi chiều đến khi đêm
buông xuống. Vào giữa trưa, người ta trầm mình trong mồ hôi của chính
mình, buổi đêm thì các vực sâu sẽ hút bạn xuống. Ông ăn những gì mà rừng
rậm tặng cho, chữa bệnh đau bụng bằng những quả botane. Đám ouolouf
khiêng ông đi khi căn bệnh quật ngã ông. Mâly và Mâ-Yacine giúp ông
thoát khỏi những mánh khóe của các trưởng bản và sự giảo hoạt của lũ
khuân vác.
Timbo đã ra lệnh đón tiếp ông với những vinh hạnh bắt buộc dành cho
một khách quý của Fouta. Nhưng tất cả các trưởng thôn không cư xử cùng
một thể thức. Một số đến gặp ông, dành cho ông những ngôi nhà tinh tươm
nhất và thậm chí thi thoảng, trong khi chẳng có gì bắt buộc, còn chu cấp
cho ông cả sữa, ngũ cốc và thịt. Một số khác thì ngược lại, cho đám tù nhân
của họ đến đón tiếp và cho ông ở trong một túp lều lụp xụp, nếu đó không
phải là cái chuồng gà, và không hề để tâm gì đến đám quân của ông, khi ấy
buộc phải ngủ ngoài trời.
Đó là một đất nước dễ chịu, dễ chịu nhưng không chắc chắn: rừng rậm
đầy báo và rắn độc, địa hình mấp mô, con người thì quá bí ẩn. Phải thận
trọng với mọi thứ, ngày cũng như đêm, phải luôn canh chừng. Mỗi bước đi,
ông đều có thể gặp phải vực sâu và rắn. Mỗi bữa ăn, ông đều có thể gặp
phải sự đầu độc. Ông buộc phải uống nhiều sữa để thanh lọc cơ thể mình
khỏi mọi sự trúng độc nếu có. Còn về đám quân của ông, nhất là những
người đến từ vùng ven biển, thì họ buộc phải tụ tập lại và không đi quá xa
khỏi người Da Trắng. Biệt lập, người ta có thể lục lọi họ, đánh đòn hoặc
biến họ thành nô lệ.
May mắn thay là rừng hoang, thường nồng hậu hơn con người, đảm nhận
những trách nhiệm bề ngoài của dưỡng đường và công việc nhàn hạ nhưng
được việc. Hiểm ác và hoang dã, chắc chắn là thế, nhưng với tính năng cho
