Trong bản ghi chú gửi cho Allen Dulles, Sherman Kent, trợ lý giám
đốc CIA phụ trách Ban Thẩm định Tài liệu tình báo Quốc gia(*)- và là
người về sau Phạm Xuân Ẩn coi là hình mẫu điệp viên chiến lược của ông -
đã tóm tát phần cốt lỏi của bản đánh giá mà Collins trình bày trong cuộc
họp kéo dài bốn giờ tại Bộ Ngoại giao.(43) “Diệm đang bốc mùi” và “tình
hình tại Nam Việt Nam hiện nay hoàn toàn xuất phát từ thất bại của Diệm.
Để vãn hồi trật tự, Diệm phải đi”. Dưới nhan đề “Diệm bốc mùi”, Kent viết
“không thể nói một điều gì tốt đẹp về ông Diệm trong vai trò là người đứng
đầu chính phú và nhà điều hành chính quyền, ông ta không có ý thức gì về
nhiệm vụ phía trước, không có chút năng lực hành chính nào. Ông ta không
thấy các vấn đề trước mặt… ông ta không thể sử dụng những người làm
được việc và chỉ chăm chăm xài những người hợp gu với mình. Collins
phát biểu rằng… ông ta đã mất hết hy vọng về việc tìm ra một giải pháp nếu
để Diệm ở lại”. Collins tin rằng nội chiến là không thể tránh khỏi.(44)
Giai đoạn này, Ẩn đã kết thúc thời gian thử thách trong đảng và đang
chuẩn bị gửi báo cáo tình báo quan trọng đầu tiên vào rừng. Từ các đầu mối
trong Phòng Nhì, cơ quan tình báo của Pháp, cũng như từ người anh họ
thân Pháp, ông Giai, Ẩn biết được rằng Collins đã trở nên “gần gũi” với
một nữ đặc tình làm việc cho tình báo Pháp, người có nhiệm vụ gieo vào
đầu Collins càng nhiều điều bất lợi cho Diệm càng tốt. Collins cũng khoác
lác rằng ông ta sắp trở về Washington để lên kế hoạch phế Diệm cũng như
chọn Phan Huy Quát, một nhân vật đắc ý của Pháp, là ứng viên cho ghế
quốc trưởng sắp tới.
Ngay khi biết được tất cả những tin tức này từ các đầu mối tình báo
Pháp, Ẩn đi thẳng tới Củ Chi, vì nhận thấy rằng bất cứ tin tức sớm nào về
khả năng thay đổi chính phủ đều rất có giá trị đối với các nhà tuyên truyền
Việt Minh. “Thông tin tôi có được về Collins là rất giá trị bởi, nếu Diệm bị
thay thế, người Mỹ có thể dọa bỏ đi và cắt hết viện trợ tài chính. Điều này
có nghĩa là chúng tôi có cơ hội thống nhất đất nước nhanh chóng”, ông Ẩn
giải thích cho tôi. “Tôi phối kiểmtừ hai nguồn tin của mình rồi báo cáo
thượng cấp. Diễn biến nói trên đã không xảy ra, nhưng thông tin tôi có
được là chính xác”.
