Ông Ẩn chỉ trích Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu rất nặng nề, bằng
chứng rõ ràng nhất là trong tài liệu của Shaplen có ghi lại lời Ẩn ví năng lực
lãnh đạo của Tổng thống Thiệu với một con khỉ nghiện thuốc phiện trong
gánh xiếc. “Ẩn: Thiệu, chúng ta đã tạo nên ông ta như vậy, nếu bây giờ để
ông ta tự đi, ông ta sẽ té mất. Rất nhiều người Hoa và người Sài Gòn nuôi
khỉ, cho chúng ăn thuốc phiện, đỗ ăn ngon, dạy làm trò, đội mũ sặc sỡ. Làm
xiếc. Nhưng khi người chủ quay lưng lại ba phút thôi, con khỉ sẽ trở về với
bản tính tự nhiên của nó, sẽ bốc cứt ăn, giống Thiệu. Vì thế nếu chúng ta trì
hoãn sự giúp đỡ trong năm phút thôi, Quân lực Việt Nam Cộng hòa sẽ bị
nuốt chứng. Chúng ta đã tạo ra một môi trường toàn khỉ ở đây”. (23) Ẩn
giải thích với Shaplen rằng cuộc khủng hoảng lãnh đạo tại Sài Gòn là một
hệ quả trực tiếp của việc Mỹ chẳng làm gì để phát triển một thế hệ lảnh đạo
mới tại Việt Nam. “Máu và đôla đã được vung vãi tại đây nhưng chúng ta
đã làm được gì cho người Việt Nam và chính quyền Sài Gòn? Phần lớn
người Mỹ đang quan hệ với lủ khỉ và đường nào rồi thì chúng ta cũng sẽ rút
lui sớm thôi. Chúng ta chỉ biết tới lủ khỉ. Khi mới đến, chúng ta tận dụng
những người Việt được Pháp đào tạo, đội ngũ quan lại, và chúng ta tạo nên
những vị tướng mới. Đôla, vân vân, nhưng lũ khỉ chẳng biết đường sử
dụng. Không có học thuyết cho Việt Nam, không có cả học thuyết của Mỹ.
Chúng ta xây trường lớp, nhưng chẳng có giáo viên. Mở đường và đào
kênh, nhưng dân Việt không biết cách sử dụng. Người Mỹ chẳng thể lấy
não của mình rồi cho vào mũ họ được và điều đó đã chứng minh. Chẳng có
sự đào tạo lãnh đạo thực thụ nào”. Ẩn dự báo rằng khi người Mỹ rời đi, Việt
Nam sẽ trở thành “cái xác khô”. (24)
Sau khi Phước Long thất thủ, Đại tướng Dũng cùng các đồng sự chăm
chú theo dõi phản ứng của Mỹ, nhưng rồi chẳng có phản ứng nào. Trần Văn
Trà nhớ rằng ông Phạm Văn Đồng đã nói, “Mỹ đã rút quân theo Hiệp định
Paris, mà chúng coi là một thắng lợi sau khi đã hứng chịu nhiều thất bại
nhưng không có đường rút chân ra. Giờ thì không có khả năng chúng sẽ can
thiệp trở lại bằng cách đưa quân sang. Chúng có thể sủ dụng không quân và
hải quân, nhưng điều đó chẳng thể quyết định tới chuyện thắng bại”. Sau đó
