viện chính trị. Tôi phải tới đó bởi tôi không biết gì về chủ nghĩa Marx-
Lenin và duy vật biện chứng. Tồi đã có một cuộc sống khác trong thời gian
hoạt động tình báo, và cuộc sống đó giờ đã khép lại. Tôi hiểu hệ thống của
Mỹ rõ hơn hệ thống này, do vậy tôi cần phải đọc những tài liệu kinh điển
của tư duy kinh tế Nga”, Ẩn nói, không cưỡng lại được một nụ cười mỉm,
lộ rõ vẻ mỉa mai. “Đây là năm mà suy nghĩ của tôi được chờ đợi là sẽ thay
đổi. Tôi thực sự cố gấng để trở thành một học viên giỏi, nhưng tôi biết rằng
mình đã biết quá nhiều nên khó mà thay đổi được”.(15)
Ẩn không phản đối việc ông phải đi xa một năm. Ông đã gặp những
con người thú vị vốn rất tò mò về trải nghiệm của ông, và ông thích chia sẻ
những câu chuyện của ông cho nhiều bạn học. Tuy nhiên, ông nhớ là mình
đã bị trêu là “thằng Mỹ”. (16) Không ai giống ông cả. Ông có nhiều trải
nghiệm với người Mỹ hơn hầu hết các sĩ quan Việt Nam Cộng hòa, những
người chỉ trải qua một tháng huấn luyện ở Mỹ. Ẩn đã sống tự do ở đấy
trong hai năm. “Chế độ mới cho tôi là 'quá Mỹ' và 'tư sản' và họ muốn tôi
nói năng nhu một người Marxist chỉ sau ít tháng nghe giảng và tự phê
bình”, Ẩn nói với tôi. Ông đã có nhiều thời gian để suy nghĩ, “ông biết đấy,
đây là lần đầu tiên tôi sống dưới chế độ Cộng sản. Tôi có quá nhiều thứ
phải học và đã cố gắng để điều chỉnh mọi thứ, từ cách nghĩ, cách hành
động, thậm chí cả cách trêu đùa. Tôi hiểu họ muốn gì và tôi đã cố gắng”.
Khi thời gian cải huấn kết thúc, Ẩn trở lại Thành phố Hồ Chí Minh,
nơi ông cảm thấy thoải mái khi không còn chịu đựng những buổi tối giá
lạnh của miền Bắc và nơi mà các bạn ông sắp trở về từ những cuộc học tập
cải tạo vất vả hơn nhiều. Chế độ mới đề nghị ông làm việc tại phòng kiểm
duyệt, nhưng ông từ chối. Sau đó, ông được yêu cầu huấn luyện các nhà
báo Cộng sản, nhưng ông cho rằng đó là chuyện đùa: “Bất cứ ai mà qua tay
tôi đào tạo đều có thể bị rút thẻ nhà báo. Tồi có thể dạy cái gì cho các nhà
báo Việt Nam về nghề nghiệp của tôi? Nếu họ thực hành đúng cách mà tôi
tin tưởng, họ có thể bị đưa đi học tập, vĩ thế thực sự tôi đã không khiến họ
tốn thêm tiền bạc cũng như chuốc thêm rắc rối làm gì”.
Vì lẽ đó mà một Phạm Xuân Ẩn đã được cải huấn vẫn gặp rắc rối
trong việc sống sao cho hợp với chế độ mới và được tin tưởng. Đó là lý do
