để thắp nhang và suy tưởng về những gì đã được chia sẻ giữa hai chúng tôi
trong năm năm qua.
Trong mấy ngày kế tiếp, tôi vẫn có thể gặp lại và trò chuyện với người
hiểu Ẩn hơn bất cứ ai, đó là vợ ông. Bà Thu Nhàn biết rằng cuốn sách của
tôi đã được hoàn tất, nhưng tôi vẫn còn một số câu hỏi. Bằng cách nào đó,
bà đã lấy lại bình tĩnh và sự vững vàng để giúp tôi theo những cách mà tôi
không ngờ tới. Bà và Hoàng Ân đã cố hết sức để đóng vai trò làm chiếc cầu
nối ký ức. Sau đó, tôi được đưa tới Long An để gặp và ăn trưa cùng nữ liên
lạc viên lâu năm của ông Ẩn, bà Nguyễn Thị Ba. Rồi tôi phỏng vấn người
đã huy động tiền để cho ông Ẩn sang Mỹ, Đại tướng Mai Chí Thọ, em trai
của ông Lê Đức Thọ.
Trong chuyến đi ấy, tôi đã gặp hai người Việt Nam viết hồi ký cho ông
Ẩn cũng như đạo diễn của bộ phim tài liệu về cuộc đời Ẩn do Đài truyền
hình Thành phố Hồ Chí Minh sản xuất. Lần đầu tiên chúng tôi đã nói
chuyện với nhau trong sự tưởng nhớ Ẩn, có nghĩa là, mỗi chúng tôi đều cố
gắng tìm một vị trí cho ông trong lát cắt lịch sử đầu tiên của riêng mình.
Khi chúng tôi trao đổi những câu chuyện, tôi tự hỏi liệu ai, ngoài người vợ
của ông Ẩn, thực sự hiểu rõ ông? Tôi đã dành toàn bộ thời gian vừa qua ở
cạnh ông, thu được rất nhiều thông tin về những mối quan hệ đan chéo nhau
trong cuộc đời ông, nhưng chỉ biết được cái phần mà Ẩn cho phép tôi bước
vào. Làm sao tôi có thể dám chắc rằng tôi đã lần tới đoạn cuối cùng cuộn
chỉ cuộc đời của một điệp viên bậc thầy có vỏ bọc hoàn hảo? Có lẽ Ẩn lại
một lần nữa thể hiện nguyên tắc lý trí và kỹ năng phần thân mà ông từng áp
dụng trong chiến tranh, khi không người bạn Mỹ hay Việt Nam nào của ông
thực sự hiểu ông.
Trong một lần nói chuyện về cuối, ông Ẩn đã khiến tôi ngạc nhiên khi
nói, “ông đã có đủ tư liệu để viết sách rồi, giờ ông cần đọc cái này rồi mai
nói chuyện tiếp”. Ẩn đưa cho tôi cuốn “ Thời gian của người (*), một cuốn
sách mà tôi chưa từng biết. Vào đầu thập niên 1980, các cơ quan an ninh và
chính trị tại Việt Nam đã yêu cầu nhà văn nổi tiếng Nguyễn Khải viết tiểu
thuyết tư liệu về cuộc sống của những anh hùng miền Nam đã cống hiến
