bất kỳ người nào khác, lại phần vân làm thế nào có thể xảy ra chuyện cái
con người mà mình từng dựa vào những lời khuyên trong một thời gian dài
hóa ra là một điệp viên Cộng sản mà chưa bao giờ thể hiện cho họ thấy chất
Cộng sản của mình. “Ông ấy chắc chắn là một trong những người thạo tin
nhất thành phố và có vồ số nguồn tin mà có vẻ như không ai khác có được”,
Bob Shaplen viết. “Trong các cuộc trò chuyện của chúng tôi qua nhiều năm,
thường mỗi cuộc kéo dài hàng giờ, tôi phát hiện ra rằng những số liệu và ý
kiến mà ông cung cấp về Cộng sản, về chính quyền, về nhiều cá nhấn và tổ
chức đang đấu tranh - bao gồm cả Phật giáo và Công giáo chống cả hai phe
trong cuộc chiến - luôn đầy đủ hơn bất cứ thứ gì mà tôi lấy được từ những
nguồn tin khác, kể cả Đại sứ quán Mỹ, vốn thường biết ít đến mức ngạc
nhiên về những gì đang diễn ra giữa những người Việt Nam không thuộc tổ
chức nào. (9)
Ông Ẩn nhìn về bản thân như thế nào? Các giá trị Nho giáo của Ẩn có
thể là chìa khóa để hiểu con người này. “Ẩn rất đậm chất Nho giáo - điều
này thì tôi biết chắc”, người bạn Douglas Pike viết. “Ông là một người rất
đạo đức, rất tự trọng và thường xuyên hành động theo các giá trị Nho giáo.
Một trong những giá trị đó có những nguyên tấc của tình bằng hữu. Nó
nhấn mạnh sự thủy chung và ngăn cấm việc lợi dụng bạn bè”. (10)
Tôi chưa bao giờ nghe ông Ẩn nói về việc làm điệp viên như là một
điều gì khác, ngoài việc đấy là một nhiệm vụ với mục tiêu cuối cùng là
thống nhất đất nước. Khi Ẩn kể về công việc của mình tại tờ Time và
Bamacle, giọng ông luôn tràn đầy hưng phấn. Có lẽ điều rõ ràng nhất là
việc trước khi Ẩn qua đời, các bức tường trong nhà ông không bao giờ treo
huy chương hoặc bằng khen cho quá trình phục vụ của một Anh hùng cách
mạng; thực ra thì ông lưu giữ những thứ này trong ngăn kéo hoặc trong
phòng ngủ trên gác.
Trong suốt thời gian quen biết Ẩn, tôi chưa bao giờ thấy một tấm ảnh
nào chụp ông trong bộ quân phục được để ở bất cứ nơi đâu dưới tầng trệt.
Trong nhà các anh hùng Nguyễn Thị Ba và Tư Cang, hình Hồ Chí Minh,
những tấm huân chương, dây đeo huân chương và bằng khen được treo trân
trọng trên khắp tường.
