Phạm Xuân Ẩn là người đã giúp cho các nhà báo Mỹ tại Việt Nam
hiểu được sự phức tạp của chính trị Việt Nam, và ông cũng được các chính
trị gia, tư lệnh quân đội và quan chức tình báo người Việt - ở hai phía chiến
tuyến - đánh giá cao bởi ông có thể phân tích về Mỹ cho người Việt Nam.
Trong giai đoạn 1965 - 1975, tên của ông luôn được Bộ chỉ huy Viện trợ
quân sự của Mỹ tại Việt Nam (MACV) cho vào danh sách phóng viên đưa
tin trực tiếp, ông không bao giờ phải ăn cắp tài liệu tối mật bởi ông luôn
được các nguồn tin của mình cung cấp tài liệu mật để phân tích cho họ bối
cảnh toàn diện của các vấn đề chính trị và quân sự.
Có lẽ nguồn tin mang tính tổ chức tốt nhất đối với ông trong những
tháng năm làm tình báo là đến từ Phủ Đặc ủy Trung ương tình báo (CIO)
của chính quyền Nam Việt Nam, hoạt động theo hình mẫu CIA của Mỹ.
Ông Ẩn là cố vấn thành lập CIO và luôn duy trì mối quan hệ gần gũi với
những người bạn của mình ưong tổ chức này. “Họ coi tôi là đồng nghiệp và
là một người bạn, khi cần thứ gì thì tôi đề nghị họ cung cấp”, Ẩn kể. Có vẻ
như không tình báo viên chống Cộng người Việt nào có thể nhìn xuyên
được vỏ bọc của Ẩn. Ông đã qua mặt tất cả, cả người Mỹ lẫn Việt Nam.
“Chúng tôi thường cùng ăn trưa ở Brodard. Tôi chẳng bao giờ nghi ngờ
điều gì cả”, Bùi Diễm, cựu Đại sứ Việt Nam Cộng hòa tại Mỹ, nhớ lại.
Thật trớ trêu, sau khi chiến tranh kết thúc và Việt Nam không còn chia
cắt nữa, có một vài người trong cơ quan công an Việt Nam lại cho rằng
quan hệ giữa Ẩn với người Mỹ và tình báo Nam Việt Nam vẫn còn quá gần
gũi. Có lẽ cho rằng người anh hùng của họ đã tồn tại được lâu như vậy là
nhờ ông làm việc cho tất cả các bên, tức là ông hoàn toàn có thể là một điệp
viên ba mang, ông Ẩn cũng làm cho tình hình thêm rắc rối khi luôn nói tốt
về rất nhiều người bạn trong CIA và CIO.
Giá trị của Ẩn không chỉ là những thông tin mà ông có được, mà còn
là những đánh giá về các thông tin ấy. Trong lĩnh vực tình báo, có một thuật
ngữ gọi là xử lý thông tin - đó là quá trình xử lý, đánh giá toàn diện các
thông tin nhằm giúp “khách hàng” hay “người dùng” có thể dựa vào đó mà
đưa ra các quyết sách.(9) Ẩn là một nhà phân tích sắc sảo và ngay từ đầu đã
thể hiện khả năng diễn dịch những kế hoạch quân sự rối rắm thành những
