báo cáo dễ hiểu để chuyển cho thượng cấp. Trong hoạt động, Ẩn hiểu rằng
chỉ cần một tích tắc sai lầm của bản thân cũng dẫn tới hậu quả là ông sẽ bị
bắt hoặc bị giết. “Biết nói thế nào về tình trạng sống mà suốt ngày phải luôn
chuẩn bị sẵn sàng cho cái chết”, là cách mà Ẩn mô tả về những năm tháng
hoạt động điệp báo của mình(10). Điệp vụ của ông Ẩn bắt đầu vào một
ngày cụ thể nào đó, nhưng sứ mệnh ấy chỉ kết thúc khi đất nước thống nhất
hoặc lúc ông bị bắt. Một điệp viên xuất sắc của CIA và là bạn Ẩn, Lou
Conein, phải ngả mũ trước ông vì “đã kiên trì trong chừng ấy năm, luôn duy
trì sự tự chủ và không bao giờ mắc sai lầm”. Thái độ của Conein là “sự
ngưỡng mộ của một sĩ quan tình báo chuyên nghiệp đối với một người khác
có nhiệm vụ tương tự. Bạn không thể không khâm phục một người rất giỏi
trong công việc của anh ta.”(11)
Điều làm cho cuộc đời của Phạm Xuân Ẩn trở nên khó tin đó là rõ
ràng ông thích sống với vỏ bọc của mình; làm phóng viên vì nền báo chí tự
do là một giấc mơ đã thành hiện thực trong tầm nhìn về cách mạng của ông.
Trong vòng hai mươi năm, Ẩn sống một cuộc sống giả tạo mà ông muốn nó
trở thành hiện thực - làm phóng viên trong một đất nước Việt Nam thống
nhất. Ông khâm phục và tôn trọng những người Mỹ ông gặp ở Việt Nam
cũng như trong thời gian ông ở Mỹ. Ông chỉ đơn giản nghĩ rằng họ không
được phép can dự vào đất nước của ông. “Bạn bè là tài sản quý báu trong
lòng ông ấy”, Laura Palmer viết.(12)
Thoạt tiên, điều khó nhất đối với tôi khi viết về cuộc đời Ẩn chính là
việc hiểu được những tình bạn này. Để sống còn, Ẩn buộc phải dối lừa hoặc
đơn giản là không tiết lộ sứ mệnh của ông với những người bạn thân nhất,
nhưng khi biết được Ẩn là một điệp viên Cộng sản, hầu như chẳng ai thù
ghét ông. Một con người như thế nào mà có thể duy trì được những tình bạn
bền lâu dựa trên nền tảng giả dối, và khi sự giả dối bị bóc trần, vẫn hiếm có
người nào cảm thấy mình bị phản bội? Chỉ có rất ít bạn bè từng có cảm giác
rằng mình đã bị ông Ẩn lợi dụng như một nguồn tin để phục vụ cho các báo
cáo tình báo chính trị gửi ra Hà Nội.
Ẩn tin rằng ông không bao giờ, về mặt cá nhân, có hành động phản bội
nào đối với người Mỹ. Cho đến cuối đời, Ẩn vẫn khẳng định rằng những
