Nhờ rứa, phong trào mới được thuận lợi như ngày nay chớ chú tưởng dễ
lắm hả ?
Nghe và nhìn khí thế của phong trào, Phan Châu Trinh tin rằng mình và
những đồng nhân đã đi đúng hướng.
*
* *
Gặp lại Huỳnh Thúc Kháng và Trần Qúy Cáp cùng một số bạn bè, mọi
người tay bắt mặt mừng, kể chuyện vui không dứt. Phan Châu Trinh nói lại
những chuyện mắt thấy tai nghe, Huỳnh Thúc Kháng và Trần Qúy Cáp
cũng đều nhận định phong trào không khác ông Phan Khải bao nhiêu.
Cả Huỳnh Thúc Kháng lẫn Trần Qúy Cáp đều khen Lê Cơ. Ở làng Phú
Lâm (nay thuộc xã Tiên Sơn, huyện Tiên Phước, Quảng Nam), Lê Cơ
không chỉ lập trường dạy chữ quốc ngữ mà còn mở trường dành riêng cho
nữ, đồng thời vận động bà con trong làng mở vườn trồng quế, lập cuộc
buôn, dựng lò rèn, lập cuộc bảo hiểm phòng kẻ trộm cướp…
Huỳnh Thúc Kháng nói:
- Không ngờ ở trong một cái làng rừng che núi cách, giao thông trở ngại
thuở nay tịch mịch quê mùa, bỗng thành một nơi khai thông vui vẻ không
những dân làng lân cận tin phục; mà người ở xa, nhứt là người đã nếm mùi
Âu hóa đi ngang qua tỉnh Quảng Nam cũng gắng lên làng Phú Lâm đặng
xem công việc.
Lê Cơ đối với mọi người không xa lạ vì cùng ông ta đã cùng với Phan
Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng thi hương khoa Canh Tý (1900) và chỉ đậu
trường ba. Lê Cơ còn là anh em cô cậu ruột với Phan Châu Trinh, người
hoạt bát, khẳng khái. Khi nghe Phan Châu Trinh đặt vấn đề, ông hưởng ứng
ngay. Về mặt lý thuyết, thì Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Trần
Qúy Cáp… vạch ra, còn thực hành, sắp đặt công việc đem ra áp dụng thì
mỗi xã, hay huyện đều do tài năng từng người ở địa phương ấy quản lãnh.
Trần Qúy Cáp nở nụ cười vui, nói thêm:
- Anh ấy theo quan điểm của ông cha ta là năng nhặt chặt bị. Có lần lên
thăm, tôi thấy anh ta lập một cuộc buôn con con, mua bán giấy bút, mắm
muối, gia vị, kim chỉ… chẳng thiếu thứ gì, như một cái quán hàng xén. Anh
