hoàn thành xong nghĩa vụ giáo dục, còn có hàng tỉ người nông dân và công
nhân. Chúng ta dường như có rất ít người nghĩ và làm như thế này: tác
phẩm này của tôi chính là viết cho những bách tính ở đáy cùng bình thường
nhất trong xã hội, viết cho hàng tỉ nông dân và công nhân. Đứng trước sự
mê hoặc của thị trường và tiền bạc, năng lực chịu đựng của chúng ta lại tỏ
ra vô cùng yếu ớt. Hoặc chỉ chăm chăm vào túi tiền của nhà giàu, hoặc từ
bỏ tôn nghiêm và chức trách bản thân; hoặc cứ nhìn thế giới này hư vô và
vụn nát; hoặc ngoài nỗi phẫn nộ và xốc nổi vô tận ra, chỉ coi sáng tác là
một trò chơi văn tự... Sáng tác nếu trở thành một khuynh hướng như vậy,
thì cuộc sống của bách tính cũng không còn quan trọng nữa: đâu đâu chẳng
có cuộc sống, đâu đâu chẳng có tư liệu thực tế, đâu đâu chẳng có thể hân
hoan và rực cháy với trò đùa ngôn ngữ, thời đại và cuộc sống cũng chẳng
còn bất kì ý nghĩa nào nữa. Thế là tác phẩm của chúng ta cứ ngày càng xa
vời hơn với cuộc sống của bách tính, độc giả cũng ngày càng ít đi. Đến
mức độ này, chúng ta lại lấy lý luận "liên ngành hóa", "đa cực hóa" để
chứng thực cho sự lơ là của văn học và sự giảm thiểu của độc giả. Đứng
trước lời kêu cứu, phê bình và bất mãn của con người, chúng ta lại lạnh
lùng ra vẻ đắc chí ngồi trước quảng đại quần chúng mà thảo luận về tác
phẩm văn học rốt cuộc nên hay không nên có lý tưởng, trách nhiệm, lương
tri, chính nghĩa và cao cả. Đứng trước cuộc cải cách và thay đổi rầm rộ
trước giờ chưa từng có của Nhà nước, một vài nhà văn lại tỏ ra thờ ơ lạnh
nhạt ngồi tít trên cao mà giam mình trong cái tháp của "tình yêu và mơ
mộng", vẫn điềm nhiên nằm mơ những giấc mộng văn chương lạc điệu.
Hoặc đi khắp hang cùng ngõ hẻm tỏ vẻ thanh cao, hoặc tự hạ thấp mình là
những người thợ mã tự nhỏ bé. Có lẽ đây mới chính là nguyên nhân chí
mạng đẩy văn học rơi xuống đáy mà không tự ngoi lên được.
Thời đại của chúng ta cần các tác phẩm văn nghệ ở mọi thể loại,
nhưng thời đại của chúng ta tuyệt đối không cần thứ văn tự giả dối, thứ văn
chương giả dối chỉ toàn tô vẽ và đầy ham muốn cá nhân. Nhà văn không
phải là người cứu thế, nhưng nhà văn cũng tuyệt đối không thể xa rời thời
đại và nhân dân. Không quan tâm đến thời đại và hiện thực, không có lý
