"Hiện thực" không chỉ là sự rộn ràng của "thế tục", quan trọng hơn, nó
là một dạng quan hệ hiện thực. Không dám hé lộ dạng quan hệ hiện thực
này dưới sự bao phủ của thế tục hồng trần, văn học chỉ có thể dừng bước ở
thứ hiện thực giả dối trên bề mặt thế tục của hiện thực, sẽ xa rời chủ nghĩa
hiện thực. Nếu nói hai năm gần đây, trong các sáng tác văn học hình thành
một "làn sóng xung kích chủ nghĩa hiện thực", thì, phải nói là, Phán quyết
của Trương Bình chính là một tác phẩm quan trọng trong "làn sóng xung
kích" ấy. Từ Cuối năm, Nhà máy lớn, Người nghèo, Phá sản, Chia sẻ khó
khăn, Trời xanh trên cao, Nhân gian chính đạo, Chủ nhiệm phân xưởng đến
Phán quyết, đều có thể nhận ra đặc trưng đầu tiên của "làn sóng xung kích"
này chính là "Đôi mắt nhìn hiện thực", nhìn xuyên thấu quan hệ hiện thực
dưới màn che của "thế tục".
2. Trên cán cân của lương tâm
Khi đọc Phán quyết, ta đã gặp phải không biết bao nhiêu câu hỏi, bao
nhiêu nghi vấn. Quá trình kể chuyện trước sau đều men theo cuộc truy hỏi
của các tình thế. Đây là sự truy hỏi của nhà văn Trương Bình, cũng là của
Thị trưởng Lý Cao Thành về từng việc từng việc kinh ngạc xảy ra ngay bên
cạnh mình, chính điểm này đã cấu thành nên một đặc trưng về lối kể
chuyện trong cuốn tiểu thuyệt này.
Vậy thì, tác giả rốt cuộc muốn truy hỏi cái gì? Tại sao lại chưa học
"thông minh" đã đi học "hồ đồ"? Trong những ngày mọi người trở nên
"thông minh" thì còn ai muốn hỏi "vì sao" nữa? Có thể hỏi ra xanh đỏ đen
trắng sao? Chẳng phải nói rằng, trước đồng tiền người người bình đẳng
sao? "Tiền" chẳng phải là cái "lý" lớn nhất sao? Chẳng phải nói rằng "có lý
không tiền có lần mãi cũng chẳng tới" sao? Chẳng phải nói rằng "có tiền có
thể gọi ma bắt quỷ" sao? Chẳng phải nói rằng "tôi là lưu manh tôi còn sợ
ai" sao? Đây chính là lôgic của Quách Trung Diêu, tổng giám đốc Công ty
tập đoàn Dệt may Trung Dương, bọn họ đã dựa vào cái lôgic này mà bất
chấp kỉ cương phép tắc gặm nhấm tài sản quốc gia và mồ hôi xương máu
