PHẬT GIÁO NAM TÔNG KHMER TẠI LỘC NINH
379
với khoảng cách hàng trăm km
5
. Xét dưới góc độ ký ức dân gian thì
họ không có những câu chuyện hay lời kể về biến cố chính trị tại các
vùng đất mà họ đi qua. Trong cuộc khảo sát của chúng tôi tại ấp Sóc
Lớn, xã Lộc Khánh và phường Phước Bình, thị xã Đồng Xoài, các
già làng cho rằng người Khmer vốn di dân từ địa phương khác đến
đây. Già làng Lâm H tại phường Phước Bình, thị xã Đồng Xoài cho
rằng người Khmer di dân từ Đồng Nai sang khoảng từ năm 1920
đến 1925 và thành lập nên một phum đầu tiên ở ven đường Quốc
lộ 13
6
. Còn già làng Lâm Bắc ở ấp Chà Đôn, xã Lộc Khánh thì cho
rằng người Khmer khi xưa ở vùng Quản Hớn và Bình Long di cư
dần lên Lộc Ninh vì nhận thấy đất đai ở đây phù hợp với nghề trồng
lúa nước
7
. Đất Phum Thom, xã Lộc Khánh bao gồm địa hình gò
cao nằm cạnh đồng trũng, chỗ sâu nhất nước mưa đổ xuống thành
ao hồ tự nhiên ở địa phương người dân quen gọi là bàu nước. Tại
Phum Thom hiện vẫn còn một bàu lớn và hai bàu nhỏ, xưa kia mỗi
khi mùa khô đến người Khmer lấy nước trong bàu lớn mang về nhà
uống hoặc dùng trong sinh hoạt. Ngày nay, do sự phát triển của kỹ
thuật khoan giếng, dân phum không còn sử dụng nguồn nước trong
bàu nữa. Tuy nhiên, hàng năm vào cuối tháng Tư Âm lịch, họ vẫn
tổ chức lễ hội phá bàu gọi là Dua Tpeng. Đối với người Khmer ở xã
Lộc Khánh, bàu lớn vẫn là một nơi thiêng liêng theo quan niệm về
sinh thái tâm linh của họ.
Hiện nay, Phum Thom không còn là đơn vị hành chánh cấp làng
của người Khmer ở xã Lộc Khánh, thay vào đó chính quyển quy chế
thành ấp, ấp Sóc Lớn (Srok Thom). Song người già và sư sãi vẫn có
thói quen gọi nơi này là Phum Thom. Xét về phương diện tổ chức
xã hội của người Khmer Nam bộ, phum và sóc là những đơn vị cấp
địa phương nhưng không có phạm vi giới hạn rõ ràng. Phum mang
ý nghĩa một mảnh đất cư trú có hàng rào bao quanh ngôi nhà và
5. Biên bản phỏng vấn già làng Lâm Bắc (70 tuổi, ấp Chà Đôn), thực hiện ngày 14 tháng 10 năm
2020.
6. Biên bản phỏng vấn già làng Lâm H (85 tuổi, phường Phước Bình, thị xã Đồng Xoài), thực hiện
ngày 15 tháng 10 năm 2020.
7. Biên bản phỏng vấn già làng Lâm Bắc (70 tuổi, ấp Chà Đôn), thực hiện ngày 14 tháng 10 năm
2020.
