PHÊ PHÁN HỆ TƯ TƯỞNG MÁC-XÍT - Trang 108

tri, gây chiến là bảo vệ con người, thậm chí nhìn nhận chiến tranh bạo động
là cơ sở chân thực của biện chứng huyền hoặc. Althusser bài bác những
luận điểm phục hồi ảnh hưởng của Hegel trong chủ nghĩa Mác và đưa ra
một lý luận xây dựng chủ nghĩa Mác hoàn toàn lại bỏ những đối chiếu với
học thuyết của Hegel. Ông lý luận:
"Con người đi bằng đầu, rốt cuộc đi bằng chân cũng vẫn cùng là một
người! Và một triết học dẫu có đảo ngược chỉ có thể coi không gì khác hơn
triết học nghịch đảo bởi một ẩn dụ lý luận: quả thực cấu trúc của nó, những
vấn đề, ý nghĩa của những vấn đề của
nó vẫn tiếp tục bị ám ảnh bởi cùng vấn tính đề ra (même problématique)."
Để giải quyết những nghịch lý đề ra ngay trong những bản văn của Marx
như vấn đề "hạt nhân hợp lý", "vỏ huyền bí" khi liên hệ đến triết học và
biện chứng Hegel, Althusser quan niệm phải có "một sự đoạn tuyệt lớn lao
với những nguồn gốc, một cuộc đấu tranhanh hùng chống lại những ảo
tưởng Marx thừa kế từ nước Đức nơi ông sinh ra". Cái vấn tính Althusser
nói đến là cấu trúc tiềm tàng xác định cái thống nhất của một hệ tư tưởng
mà sự tách rời một nhân tố cá thể sẽ làm sai lạc ý nghĩa của nó. Sự đoạn
tuyệt với tư tưởng "thời Marx trẻ", Althusser gọi là một "đoạn tuyệt nhận
thức", nhờ đó Althusser có thể quan niệm khác biệt giữa lý luận của Marx
và biện chứng Hegel có tính cách nội tại, nghĩa là một đằng thuần lý còn
một đằng là huyền hoặc. Như vậy cấu trúc của biện chứng mác-xít khác với
biện chứng của Hegel: những cấu trúc cơ bản của biện chứng Hegel như
hủy thể, hủy thể của hủy thể, tính đồng nhất giữa những mặt đối lập, mâu
thuẫn... nơi Marx có một cấu trúc hoàn toàn khác. Lấy một thí dụ như khái
niệm về mâu thuẫn như luận điểm của Lenin về nước Nga là khâu yếu nhất
trong chuỗi những nước đế quốc là vì "nó tích tụ một lượng số lớn nhất
những mâu thuẫn có thể khả hữu"(elle cumulait la plus grande somme de
contradictions alors possibles). Sự khác biệt giữa mâu thuẫn trong biện
chứng Hegel với Marx ở chỗ một đằng đơn giản, còn một đằng có tính siêu
quyết định (surdéterminé):
"Mâu thuẫn không thể tách rời với cấu trúc của toàn thể bộ phận xã hội
mà nó diễn ra trong đó, không thể tách rời với những điều kiện hình thức về