PHÊ PHÁN HỆ TƯ TƯỞNG MÁC-XÍT - Trang 11

cũng như ý tưởng “cách mạng” không phải từ động lực bên ngoài mà xuất
phát từ thành tựu xu hướng nội tại của nó. Có một khâu xuyên suốt quá
trình biện chứng trong học thuyết Mác, do đó khi phân chia những tác
phẩm của Marx theo ba giai đoạn nêu trên không có nghĩa là cắt đứt khâu
biện chứng đó, hay chối bỏ một giai đoạn nào cả.
Vấn đề đọc Marx còn khởi từ một vấn nạn: một bên học thuyết Mác là một
lý luận toàn diện và duy lý, mặt khác chủ nghĩa Mác lại là cơ sở cho những
tổ chức, đảng và Nhà nước của giai cấp công nhân, điều đó hàm ngụ sự
thống nhất giữa lý luận và thực tiễn như người cộng sản quan niệm? Một
vấn nạn khác: đứng trên quan điểm nào xét chủ nghĩa Mác trong sự đối lập
giữa bình diện cộng đồng (gemainschaft) và văn hóa (kultur) với bình diện
xã hội (gesellschaft) và văn minh (Zivilization) như người Đức quan niệm?
Đọc Marx còn khởi từ vấn đề tác phẩm: khi người ta nhìn Marx như một
nhà tư tưởng nhân bản cuối cùng của nhân loại, tác phẩm chủ đạo của ông
phải là tập Bản Thảo Kinh Tế Triết Học. Nhìn Marx như một nhà xã hội
học tiền phong, tất cả những bản viết khác của Marx đều phụ thuộc vào tác
phẩm chính là tập Tư Bản.
Marx xuất thân từ môi trường triết học và hành trang lý luận của ông chứng
tỏ ông thừa kế một di sản văn hóa, đồng thời cũng có những kế thừa. Một
luận điểm chung của những người cộng sản như Engels và Lênin đã coi ba
nguồn gốc đồng thời với ba bộ phận cấu thành chủ nghĩa Mác là triết học
Đức, kinh tế chính trị học Anh và chủ nghĩa xã hội Pháp. Vấn đề đặt ra là
triết học Đức nào? Có phải Marx vẫn chưa ra khỏi ảnh hưởng triết học duy
tâm Hegel? Hay ảnh hưởng của Kant và Fichte? Chính từ những tranh luận
đó đã phát sinh những chiếu hướng giải thích Marx theo chủ nghĩa Kant
mới, chủ nghĩa Hegel, chủ nghĩa hiện sinh, hiện tượng luận, cấu trúc luận,
mặc dầu người cộng sản muốn phân định một ranh giới rõ rệt giữa chủ
nghĩa duy tâm và chủ nghĩa duy vật.
Những suy luận từ đọc Marx qua tập Bản Thảo Kinh Tế Triết Học sẽ xây
dựng một hình ảnh Marx nhân bản của chủ nghĩa cá nhân, hoặc ngược lại
đọc Marx qua Tư Bản với sự đoạn tuyệt tri thức luận sẽ dẫn đến một hình
ảnh Marx/nhà khoa học vượt lên trên những giá trị của con người đối lập