PHÊ PHÁN HỆ TƯ TƯỞNG MÁC-XÍT - Trang 115

trong quá trình lịch sử thì Marx không chịu ảnh hưởng Hegel khi ông nhận
thức là chỉ có quá trình dưới dạng những quan hệ: những quan hệ nói đến ở
đây là những quan hệ sản xuất, hay những quan hệ khác như quan hệ chính
trị, quan hệ tư tưởng...
Những quan hệ sản xuất này không thể giản lược vào quan hệ của con
người, vì theo Althusser như thế là làm tổn thương tư tưởng của Marx vì
cái sâu sắc trong tư tưởng này chứng tỏ "những quan hệ sản xuất không thể
giản lược vào mọi liên chủ thể nhân học
- vì chúng kết hợp những tác nhân và đối tượng trong một cấu trúc đặc thù
của phân phối quan hệ, địa điểm và chức năng do những đối tượng và tác
nhân sản xuất này chiếm giữ". Ông ví kinh tế như một khán trường không
tác giả.
Để biện minh cho một quan niệm đặc sắc này khi chứng tỏ chủ nghĩa
Mác có tính chống nhân bản, Althusser dẫn những chứng cớ như trong
những bài viết cuối đời của Marx, Những ghi chú bên lề tác phẩm
"Lehrbuch der politischen Ökonomie" của AdolphWagner, Marx viết:
Phương pháp phân tích của tôi không khởi sự từ con người nhưng từ giai
đoạn xã hội nhất định về mặt kinh tế. Cũng như trong bộ Tư bản, Marx
dùng từ Traeger để chỉ con người không là gì khác hơn trợ cụ của những
quan hệ sản xuất, hay nhân cách hóa những quan hệ sản xuất xã hội này
như một đoạn trong Tư bản: những nhân vật xuất hiện trên sân khấu kinh tế
chỉ là những nhân cách hóa quan hệ kinh tế hiện hữu giữa chúng với nhau".
Theo Althusser, như vậy không phải con người mà là những quan hệ sản
xuất phân phối những vai trò cho con người thực hiện. Chính từ quan niệm
này, Althusser được coi như một đại biểu của tư trào cấu trúc luận của thời
đại có đặc tính chung là chống nhân bản, loại bỏ những quan niệm của chủ
nghĩa hiện sinh hay trường phái tân Hegel về một biện chứng dựa trên vai
trò chủ thể là người.
Lịch sử có phải là một huyền thoại phương tây, như một nhà phê bình,
Vincent Descombes nhận xét. Một phát biểu như vậy là một phê bình lịch
sử, hiểu theo nghĩa của xu hướng hiện sinh trong chủ nghĩa Mác liên kết
giữa sự tồn tục những biến cố của nhân loại từ lúc có lịch sử đến tận cùng