PHÊ PHÁN HỆ TƯ TƯỞNG MÁC-XÍT - Trang 118

nhất có giá trị về Lịch sử là chủ nghĩa duy vật lịch sử: "Chủ nghĩa Mác là
chính Lịch sử chuyển biến ý thức chính nó, nếu nó có giá trị là vì nội dung
vật chất của nó, điều không phải tra hỏi cũng như có thể tra hỏi."
Vấn đề đặt ra là dựa trên cơ sở nào chủ nghĩa duy vật lịch sử có thể xác
định sự hiển nhiên của chính nó? Làm thế nào nhận thức được một Lịch sử
duy nhất khả hữu?
Trước hết, xét xem nhận định dẫn trên của Sartre có xác đáng? Hỏi như vậy
có nghĩa là xét xem Marx có phải là một triết gia theo đúng nghĩa của nó?
Gajo Petrovíc đã đặt lại vấn đề khi bàn về chủ nghĩa duy vật biện chứng và
triết lý Karl Marx.
Trong những tranh luận về vấn đề Marx có là một triết gia đúng nghĩa có
thể chia ra theo những luận cứ như: Trong Hệ tư tưởng Đức, Marx viết là
"khi miêu tả thực tại, triết học như một nhánh độc lập của hoạt động đã mất
trung gian tồn tại", và sau đó Marx đã ngừng làm công việc triết lý mà chú
trọng đến việc nghiên cứu kinh tế, lịch sử, chính trị và những công tác thực
tiễn cách mạng. Theo Petrovíc, ngay trong thời kỳ viết Tư bản, ông vẫn sử
dụng cách diễn đạt triết lý. Có luận cứ cho rằng Marx quan niệm không thể
thủ tiêu thân phận vô sản nếu không thực hiện triết học, song triết học chỉ
thực hiện khi thủ tiêu chính nó, thực hiện toàn diện triết học hàm nghĩa cáo
chung của lịch sử. Luận cứ thuyết phục nhất là Marx đã phê bình những
nhà triết học chỉ đi giải thích thế giới thay vì phải biến đổi nó. Có phải ý
định căn bản của Marx là lao vào thực tiễn cách mạng biến đổi? Như vậy
nếu coi Marx là triết gia, phải chăng làm giảm tính mới mẻ chủ yếu trong
thông điệp của ông? Petrovíc kết luận: "Tính mới mẻ trong tư tưởng của
Marx cũng như trong toàn bộ chắc chắn bị xâm phạm do đòi hỏi triết học
dứt khoát phải thực hiện và thủ tiêu . Một hòa giải nhất định của tư tưởng
và thực tại chỉ khả hữu như một đầu hàng dứt khoát của tư tưởng cách
mạng trước thực tại phản động. Thủ tiêu triết học nhất định chỉ có thể
tưởng tượng được như một chiến thắng nhất định của những lực lượng kinh
tế hay bạo lực chính trị mù lòa. Như thế thì không thể tưởng tượng được."
Một người Mác xít khác, Karel Kosik trong Biện chứng cụ thể/Dialektika
konkrétniho đã khai triển vấn đề này khi hỏi: Làm thế nào người ta có thể