PHÊ PHÁN HỆ TƯ TƯỞNG MÁC-XÍT - Trang 136

dựa vào những áp lực từ bên dưới qua chính sách cởi mở (glasnost) song
chủ trương cải cách lại cơ cấu không thể từ trên mây rớt xuống, phải xuất
phát từ hạ tầng xã hội, nghĩa là phải thông qua đường lối dân chủ hóa
(demokratizatsiia). Như Gorbachev nhắc nhở Ủy ban Trung ương Đảng vào
tháng Hai năm 1988: “Thưa các đồng chí, điều chủ yếu là dân chủ hóa...
Trong giai đoạn mới của tái cấu trúc, đảng chỉ có thể bảo đảm sự lãnh đạo,
vai trò tiền phong và động viên quần chúng qua những phương pháp dân
chủ.” Song làm thế nào thực hiện được dân chủ? Gorbachev nhìn nhận: “Sự
giáo hóa chính trị của chúng ta vẫn chưa thỏa đáng. Chúng ta còn đang học
hỏi.”
Tuy nhiên hình thành một nền văn hóa chính trị mới thiết yếu phải đòi hỏi
một biến đổi chính trị trọng đại - nghĩa là phải từ bỏ hai nguồn cơ sở chính
trị Xô viết: chủ nghĩa Lenin và chủ nghĩa Stalin. Sự xung đột nội bộ trong
hàng ngũ lãnh đạo Xô viết cho thấy mối tranh chấp vẫn xuất phát từ quan
điểm của chủ nghĩa Lenin như Brzezinski nhận định:
“Chủ nghĩa Lenin vẫn là nòng cốt theo ý nghĩa chính thống lịch sử của
tầng lớp trí thức lãnh đạo, hợp thức hóa việc đòi hỏi quyền lực. Bất kỳ sự từ
bỏ nào cũng có nghĩa tự vận về mặt chính trị tập thể.”
Từ bỏ chủ nghĩa Lenin và chủ nghĩa Stalin có nghĩa là từ bỏ toàn bộ thời
đại cộng sản, cho nên Gorbachev không có chọn lựa nào khác hơn là phải
xác định chính sách perestroika xây dựng trên cơ sở chủ nghĩa Lenin và
như vậy vẫn phải chủ trương đảng độc quyền lãnh đạo và là cơ sở duy nhất
nắm giữ tất cả chân lý. Cho nên những trở ngại chính trị trong chính sách
perestroika không thể nào vượt qua được.
Nhận định về tương lai của chủ nghĩa cộng sản Đông Âu, Brzezinski đã
chỉ ra một sự kiện cơ bản là chủ nghĩa Mác-Lenin như một học thuyết xa lạ
áp đặt lên vùng đất này bằng một quyền lực khống chế toàn diện về mặt
văn hóa đã không thích hợp với nhân dân bị thống trị tại những nước này.
Cho nên một quá trình từ bỏ đang diễn ra, giống như hiện tượng con người
đề kháng lại một bộ phận đem tháp vào cơ thể. Ngay từ tác phẩm Khối Xô
viết/The Soviet Bloc xuất bản vào năm 1960, Brzezinski đã tìm hiểu tình
hình biến động của khối cộng sản, ở đó sự xung đột khuynh loát sự thống