PHÊ PHÁN HỆ TƯ TƯỞNG MÁC-XÍT - Trang 17

Trong Ludwig Feuerbach và Sự Cáo Chung của Triết Học Cổ Điển Đức,
Engels đã bổ sung quan niệm duy vật về lịch sử bằng việc đặt lại vấn đề
triết học như sau:
“Vấn đề cơ bản lớn nhất của mọi triết học, đặc biệt của triết học hiện đại là
vấn đề về quan hệ giữa tư duy và hữu thể. “ (Die grosse Grundfrage aller,
spezielle neueren Philosophie ist die nach dem Verhaltnis von Denken und
Sein. )
Ở một đoạn kế tiếp, ông viết: “Vấn đề quan hệ giữa tư duy và hữu thể, giữa
tinh thần và tự nhiên là vấn đề tột đỉnh của toàn thể triết học. Tùy vào
những giải đáp mà các triết gia trả lời vấn đề này đã phân chia thành hai
phe lớn. Những triết gia nào khẳng định tinh thần có trước tự nhiên thuộc
về phe duy tâm. Những người nào coi tự nhiên có trước, thuộc vào những
trường phái khác nhau của chủ nghĩa duy vật. “
Đối chiếu với quan điểm của Marx, có thể coi Engels như người đầu tiên
theo “chủ nghĩa xét lại” trong giòng lịch sử của chủ nghĩa Mác. Song quan
điểm của Engels thật quan trọng vì nó là cơ sở của chủ nghĩa duy vật biện
chứng ở đầu thế kỷ hai mươi, từ Plekhanov, Lênin đến Stalin.
Mặc dầu trong tác phẩm dẫn trên, Engels quan niệm “chủ nghĩa duy vật
không là gì khác hơn sự nghiên cứu thế giới thực,” song ông không vượt
khỏi vòng rào của truyền thống siêu hình cổ điển. Thay vì nhận thức thế
giới lịch sử cụ thể, ông đã khai triển theo chiều hướng duy nghiệm của thế
kỷ 18. Trong tác phẩm Chống Duhring, Engels còn xác định:
“Cái thống nhất thực của thế giới dựa vào tính vật chất . . . do sự phát triển
lâu dài của triết học và khoa học tự nhiên.“ Cũng trong tác phẩm này,
Engels đã phát biểu sự thăng hoa triết học theo ý nghĩa “không còn triết học
nữa nhưng là một thế giới quan đơn giản chỉ hình thành và chứng thực qua
những khoa học thực nghiệm. “
3. Về biện chứng của tự nhiên: Trong phần lý luận về tư bản, tôi sẽ phân
tích tính biện chứng trong bộ Tư bản của Marx cũng như chính ông đã xác
định phép biện chứng đó về bản chất “có tính cách phê phán và cách
mạng,” không những phân biệt với phương pháp của Hegel, thậm chí còn
đối lập trực tiếp vì: