PHÊ PHÁN HỆ TƯ TƯỞNG MÁC-XÍT - Trang 7

thức sản xuất châu Á đi theo một tiến trình khác? Như vậy chủ nghĩa Mác
không có một thực tiễn, nói khác đi, không áp dụng vào những xã hội châu
Á? Điều đó có nghĩa, hoặc không thể đọc Marx từ quan điểm châu Á, hoặc
phủ nhận những giá trị của học thuyết Mác.
Như đã trình bày ở trên, người ta không thể đọc Marx về mặt kinh tế chính
trị dưới nhãn quan phương Đông. Vì lý thuyết kinh tế chính trị của Marx
không thể áp dụng vào xã hội phương Đông, nếu chúng ta hiểu Marx chỉ
giải quyết những vấn đề trong những tiền đề lý luận ông đưa ra. Nhưng
chắc hẳn điều đó không có nghĩa là phủ nhận học thuyết Mác một cách đơn
giản. Trên thực tế, nếu học thuyết Mác không có những giá trị quan trọng
hơn, chủ nghĩa Mác đã không có sức thu hút một số đông đảo những người
tin theo như ở phương Đông vậy.
Mặt khác, mối quan hệ giữa chủ nghĩa Mác-Lênin và chủ nghĩa Mao cũng
xác định chủ nghĩa Cộng sản đã áp dụng vào một phần xã hội châu Á.
Đọc Marx như thế nào là một nhân tố quan trọng trong việc xác định vị thế
của người nghiên cứu đối với chủ nghĩa Cộng sản, vì tác động hai mặt: hiểu
Marx theo quan niệm “chính thống” của người Cộng sản, hoặc có một cái
nhìn khác về Marx, những phát triển của chủ nghĩa Mác ở ngoài quỹ đạo
Xô viết.
Đọc Marx với những hệ luận phức tạp đó, phải chăng vì Marx có những
khuyết điểm như Rossiter đã nêu ra.
Thật sự, hình thành tư tưởng của một con người còn tùy thuộc vào nhiều
nhân tố khác nhau. Ở trường hợp Marx, ngoài yếu tố ông được đào tạo từ
môi trường triết học và từ lãnh vực này, Marx chuyển hướng nghiên cứu
kinh tế chính trị học, những tác phẩm chủ đạo của Marx đều chưa trọn vẹn,
như tập Bản Thảo Kinh Tế và Triết Học; Khởi Thảo Những Nguyên Lý Kinh
Tế Chính Trị Học; và Tư Bản. Hơn nữa, những tác phẩm Bản Thảo Kinh Tế
và Triết Học cũng như Khởi Thảo Những Nguyên Lý là những bản thảo chỉ
được xuất bản vào thập niên 30 và 40 của thế kỷ 20, đánh dấu những chiều
hướng giải thích chủ nghĩa Mác mới lạ và khác biệt, gây ra nhiều tranh
luận.
Cuộc đời và tác phẩm của Marx có những quan hệ, gắn bó với hoạt động