PHÊ PHÁN HỆ TƯ TƯỞNG MÁC-XÍT - Trang 70

thể sản vật xã hội phải bằng tổng số giá trị của nó. Những tiền đề này
không có ý nghĩa vì một đằng, giá trị thặng dư được tính bằng đơn vị giờ
lao động còn lợi nhuận tính bằng tiền; Marx đã không giải quyết được vấn
nạn cơ bản trong kinh tế học cổ điển về giá cả tự nhiên.
Lý luận về lao động của Marx cũng không giải thích hợp lý được những
vấn nạn về lượng sức lao động vì không nhận ra sự khác biệt giữa công
nhân có tay nghề với công nhân không có tay nghề, thế nào là một lao động
sản xuất vì có nhiều hình thái lao động, sản xuất ra của cải vật chất hay
không trực tiếp sản xuất ra của cải vật chất,lao động sinh ra tư bản và lao
động sáng tạo ra những giá trị của những loại không tùy thuộc vào điều
kiện xã hội.
Một vấn nạn khác là Marx có đi đến chủ nghĩa tất định kinh tế?
Trong Góp phần phê phán kinh tế chính trị học có một đoạn đã dẫn ở trên:
"Tổng thể những quan hệ sản xuất này tạo thành cấu trúc kinh tế của xã
hội Ế nền tảng thực trên đó nảy sinh ra kiến trúc thượng tầng chính trị và
pháp lý cũng như những hình thái nhất định của ý thức xã hội. Phương thức
sản xuất trong đời sống vật chất xác định (bedingt) những quá trình đời
sống xã hội, chính trị và tri thức nói chung (uberhaupt). "
Ý nghĩa của từ ngữ bedingt phải được hiểu theo thời đại Marx, mặt khác
trong căn nguyên của nó chứa đựng ý nghĩa sự vật, nó xác định mối quan
hệ với lý luận tha hóa của sự vật.
Trong Misère de la philosophie, Marx viết ra để tranh luận với Proudhon
vào năm 1847 có đoạn:"Khi đắc thủ những lực lượng sản xuất mới, con
người thay đổi phương thức sản xuất và trong khi thay đổi phương thức sản
xuất, thay đổi đường lối kiếm sống, họ thay đổi toàn bộ quan hệ xã hội.
Chiếc máy xay bằng tay đem lại xã hội với lãnh chúa phong kiến, chiếc
máy xay bằng hơi nước đem lại xã hội với tư bản công nghiệp" (En
acquérant de nouvelles forces productives, les hommes changent leur mode
de production, et en changeant le mode de production, la manière de gagner
leur vie, ils changent tous leurs rapports sociaux. Le moulin à bras vous
donnera la société avec le suzerain, le moulin à vapeur, la société avec le
capitalisme industriel). Điều này xác định khi cho một phương thức sản