PHÊ PHÁN HỆ TƯ TƯỞNG MÁC-XÍT - Trang 73

Những mâu thuẫn giữa tính tất định và lịch sử đã khiến những dự kiến
trong bộ Tư bản của Marx không còn giá trị về mặt khoa học. Chiều hướng
đọc Das Kapital về mặt chính trị nhấn mạnh đến vai trò của giai cấp công
nhân và đấu tranh giai cấp nhằm chỉ ra sự tồn tại của lý luận tư bản nơi
Marx là một lý luận kinh tế chính trị. Luận điểm này có thể giải thích khả
năng của "cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa có thể xảy ra ở một nước", khả
năng của cách mạng ở những nước công nghiệp hiện đại. Tuy nhiên, luận
điểm này phải xây dựng trên cơ sở lý luận giá trị và điều đó diễn ra trong
vòng luẩn quẩn không thể giải quyết. Những vấn đề mới đặt ra trong vận
động kinh tế-xã hội (cách mạng không xảy đến ở những nước tư bản công
nghiệp tiên tiến, xã hội hóa tư liệu sản xuất không xóa bỏ được quan hệ
chủ/tớ và guồng máy bàn giấy, biến đổi ý thức hệ của các giai tầng lao
động v. v..) là những điều Marx không thấy, cũng như không thấy khả năng
tiến hóa của xã hội vượt khỏi những dự kiến ban đầu của Marx.