luận, chủ nghĩa hiện sinh và chủ nghĩa Mác. Nhận định của Heidegger quả
khác thường ở chỗ đã khai phá một chiều hướng mới:
- Trước đó trong sinh hoạt tư tưởng đại học, người ta đánh giá thấp chủ
nghĩa Mác. Cho nên Heidegger viết tiếp: "Để cho cuộc đối thoại như vậy
khả hữu, chắc chắn thiết yếu cần phải từ bỏ những khái niệm ngây thơ về
chủ nghĩa duy vật cũng như những phủ nhận rẻ tiền chống lại nó. Bản chất
của chủ nghĩa duy vật không dựa trên lập luận là mọi sự đơn giản chỉ là vật
chất mà dựa vào một xác định siêu hình, theo đó mọi hữu thể xuất hiện như
một chất liệu của lao động".Ở một đoạn khác, ông còn nói rõ: "Những ai
chỉ coi chủ nghĩa cộng sản như một đảng hay một thế giới quan
(Weltanschauung) thì đã suy nghĩ quá thấp kém".
- Những môn đệ của Heidegger từ Karl Lowith, Herbert Marcuse đến
Kostas Axelos, Jurgen Habermas đã đi vào con đường khai phá cuộc đối
thoại với chủ nghĩa Mác theo chiều hướng lịch sử như Heidegger đã chỉ ra.
Những nhà triết học chịu ảnh hưởng của ông như Sartre và Merleau-Ponty
cũng đã nỗ lực tìm ra cái khả hữu của một cuộc đối thoại với chủ nghĩa
Mác trong những tác phẩm về sau.
- Bản chất tha hóa của con người không phải tìm lại giá trị của một chủ
nghĩa nhân bản cố hữu. Heidegger đã chỉ ra nơi Marx tính nhân bản của
con người (der menschliche Mensch) tìm thấy nơi xã hội, cho nên chủ
nghĩa nhân bản của Marx không tất yếu phải bắt nguồn từ quan niệm cổ đại
(Marx đã viết: chủ nghĩa nhân bản phát triển toàn diện cũng là chủ nghĩa tự
nhiên).
Nhà triết học Nam Tư Ivan Urbancic cũng đã nhìn ra nhận định của
Heidegger, tuy nhiên ông xét về mặt phê phán tính đạo đức trong tư tưởng
Marx - sự khác biệt giữa cơ sở triết học từ Descartes đến Husserl dựa trên
sự tự quyết tuyệt đối của ý thức đối với ý thức dựa trên cơ sở xã hội nơi
Marx.
Tại sao lại đặt vấn đề khả hữu của một cuộc đối thoại với chủ nghĩa
Marx? Đối thoại có nghĩa là đương đầu ở vị thế đối diện, nhưng trên một
