Harvard, phân tích chi phí-lợi nhuận, dường như không ảnh hưởng nhiều
đến sự không trung thực của chúng ta.
Đây là quy luật vận động của thế giởi. Hầu như tờ báo nào cũng có bài
viết về hành vi gian lận hay lừa đảo. Chúng ta chứng kiến các công ty tín
dụng bòn rút khách hàng với mức lãi suất cao chót vót; các hãng máy bay
phá sản rồi kêu gọi chính phủ liên bang đưa họ - và cả quỹ lương hạn hẹp
của họ - ra khỏi rắc rối; các trường học bênh vực sự có mặt của các loại
máy bán xôđa trong khuôn viên trường (và thu về hàng triệu đôla từ các
hãng nước ngọt) mặc dù biết rằng đồ uống có đường làm cho trẻ em hiếu
động thái quá và bị béo phì. Các khoản thuế là cơ hội cho các hành vi đạo
đức xuống cấp. Phóng viên tài năng David Cay Johnston của tờ New York
Times miêu tả trong cuốn sách Perfectly Legal : The Convert Campaign to
Rig Our Tax System to benefit the Super Rich (Hoàn toàn bợp pháp : Chiến
dịch gian lận hệ thống thuế của chúng ta để làm giàu cho những người siêu
giàu).
Ngược lại với tất cả những điều này, xã hội (cụ thể là chính phủ của
chúng ta) đã đáp trả lại, ít nhất đến một quy mô nào đó. Đạo luật Sarbanes-
Oxley năm 2002 (quy định những giám đốc điều hành của các công ty phải
cam đoan về kiểm toán và kế toán của họ) được thông qua để làm cho sự
gian lận như ở Công ty Enron chỉ là chuyện của quá khứ. Quốc hội Mỹ
cũng đã thông qua những hạn chế về “con dấu riêng” (cụ thể là việc chi tiêu
ngân sách của chính phủ). Ủy ban Chứng khoán cũng thông qua yêu cầu là
khai chi tiết khoản lương thưởng của các giám đốc điều hành.
Nhưng liệu những biện pháp này có khỏa lấp được những kẻ hở và
ngăn sự không trung thực không? Một số nhà phê bình nói rằng chúng ta
không thể. Ví dụ, những cuộc cải cách đạo đức ở quốc hội. Luật pháp cấm
các nhà vận động hành lang mở tiệc ăn uống miễn phí cho các đại biểu
quốc hội và tướng tá của họ ở những buổi lễ có đông số lượng người tham
dự. Vậy các nhà vận động hành lang làm gì? Họ đã mời các đại biểu quốc
hội đi dự tiệc với số lượng khách hạn chế. Tương tự, các bộ luật mới về đạo
đức cấm các nhà vận động hành lang đưa đón các đại biểu quốc hội bằng
máy bay “cánh cố định”. Vậy đưa đón bằng phi cơ có sao không?
