Để biết quà tặng nằm ở đâu trong ranh giới giữa quy chuẩn xã hội và
quy chuẩn thị trường, tôi và James quyết định thực hiện một thí nghiệm
mới. Lần này, chúng tôi không trả tiền cho việc kéo các vòng tròn từ đầu
này sang đầu kia màn hình máy tính, thay vì thế, chúng tôi đề nghị tặng quà
cho họ. Phần thưởng 50 xu được thay thế bằng một thanh Snickers (trị giá
khoảng 50 xu), và phần thuởng 5$ được thay thế bằng một hôp sô-cô-la
Godiva (cũng trị giá khoảng 5$).
Kết quả, cả 3 nhóm đều làm việc chăm chỉ, bất chấp việc họ nhận
được một thanh Snickers nhỏ (những người thuộc nhóm này kéo được bình
quân 162 vỏng), hay hộp sô-cô-la Godiva (bình quân là 169 vòng), hoặc
không có gì cả (bình quân 168 vòng). Điều này cho thấy : không ai thấy bị
xúc phạm vì món quà nhỏ, vì ngay cả những món quà nhỏ cũng giữ cho
chúng ta tránh xa khỏi các quy chuẩn thị trường.
Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta kết hợp quy chuẩn thị trường với
quy chuẩn xã hội? Nói cách khác, nếu chúng ta đưa cho những người tham
gia một thanh Snickers 50 xu hoặc một hộp sô-cô-la Godiva 5$, họ sẽ làm
gì? Liệu một thanh Snickers 50 xu có làm cho những người tham gia cố
gắng làm việc như một thanh Snickers sẽ khiến họ làm việc không, hoặc
liệu nó có làm cho họ làm việc thiếu nhiệt tình hơn, như số tiền 50 xu đã
khiến họ như vậy không? Liệu nó có nằm ở giữa hai mức không? Thí
nghiệm tiếp theo sẽ đưa ra câu trả lời.
Kết quả, những người tham gia không hề có động lực làm việc khi họ
nhận thanh Snickers 50 xu, và nỗ lực họ bỏ ra giống như khi họ nhận được
số tiền 50 xu. Họ phản ứng với món quà được định giá giống như cách họ
đã phản ứng với số tiền. Lúc này, món quà không còn gợi ra quy chuẩn xã
hội mà đã chuyển sang lãnh địa của quy chuẩn thị trường.
Chúng tôi áp dụng cách đó một lần nữa bằng cách hỏi những người
qua đường xem họ có sẵn lòng giúp chúng tôi dỡ một chiếc sofa từ chiếc xe
tải xuống hay không. Chúng tôi cũng có được kết quả tương tự. Mọi người
sẵn sàng làm việc không công và cũng sẵn sàng làm việc nếu được trả tiền
công xứng đáng; nhưng nếu chỉ đề nghị họ một số tiền nhỏ thì họ sẽ bước
đi. Quà tặng cũng có hiệu quả trong trường hợp này. Chỉ một món quà nhỏ
