cũng đủ để khiến họ vui vẻ giúp, nhưng khi chúng tôi đề cập món quà đó
tốn bao nhiêu tiền thì họ quay lưng từ chối ngay lập tức.
Những kết quả này cho thấy, để làm nổi bật quy chuẩn thị trường, chỉ
cần đề cập đến tiền (ngay cả khi tiền không được trao tay) là đủ. Nhưng, tất
nhiên, các quy chuẩn thị trường không chỉ về sự nỗ lực - chúng liên quan
tới một phạm vi rộng các loại hành vi, bao gồm cả tính tự lực, sự giúp đỡ
và chủ nghĩa cá nhân. Có phải chỉ cần làm người ta nghĩ đến tiền sẽ khiến
họ hành động khác đi? Giả thuyết này được khám phá trong hàng loạt các
thí nghiệm thú vị do Giáo sư Kathleen Vohs (Đại học Minnesota), Nicole
Mead (sinh viên tốt nghiệp Đại học bang Florida) và Miranda Goode (sinh
viên tốt nghiệp Đại học British Columbia) cùng tiến hành.
Họ yêu cầu những người tham gia thí nghiệm hoàn thành một “bài tập
câu xáo trộn”, tức là, sắp xếp một nhóm từ để tạo thành câu. Bài tập cho
nhóm thứ nhất được dựa trên những câu có tính chất chung chung (ví dụ,
“Bên ngoài trời lạnh”); với nhóm còn lại, bài tập được dựa trên những câu
hoặc cụm từ liên quan đến tiền (ví dụ : “Mức lương cao”). Liệu việc nghĩ
về tiền theo cách này có đủ để thay đổi hành vi của những người tham gia?
Khi hoàn thành bài tập này, những người tham gia tiếp tục làm một bài
toán khó, trong đó, họ phải sắp xếp 12 chiếc dĩa thành một hình vuông. Họ
có thể gặp người đưa ra thí nghiệm này nếu cần giúp đỡ. Bạn nghĩ ai sẽ yêu
cầu giúp đỡ sớm hơn - những người làm việc với các câu về “lương”, với
gợi ý ngầm về tiền; hay những người làm việc với những câu chung chung,
về thời tiết hoặc các chủ đề khác kiểu như vậy? Kết quả là, những sinh viên
với bài tập về “lương” cố gắng giải bài toán trong hơn 5 phút trước khi yêu
cầu được giúp đỡ, trong khi những người làm bài tập với những câu chung
chung yêu cầu giúp đỡ sau khoảng 3 phút. Vậy là, nghĩ về tiền khiến những
người thuộc nhóm bài tập “lương” tự lực hơn và ít mong muốn yêu cầu
giúp đỡ hơn.
Nhưng thí nghiệm cũng cho thấy, họ không sẵn sàng giúp đỡ người
khác. Trong thực tế, sau khi nghĩ về tiền, những người này ít nhiệt tình giúp
người thực nghiệm nhập dữ liệu hơn, ít có khả năng giúp đỡ một thành viên
