những năm đầu thập kỷ 60 còn yên tĩnh. Bom đạn và lửa khói chiến trường
chưa đủ sức lan đến vùng thành thị miền Trung. Chợ búa, cửa hàng tấp nập
kẻ mua người bán. Sân trường rộn ràng, ríu rít tiếng nói cười của học sinh
dưới mái trường. Người cày cấy trên cánh đồng, kẻ chèo thuyền ra khơi
đánh cá chưa phải thấp thỏm lo âu vì những cuộc chạm súng lớn của quân
đội làm đảo lộn cuộc sống mưu sinh.
Những cuộc đụng độ, chạm súng của quân đội thuộc quân đoàn I với quân
giải phóng chỉ ở cấp trung đội rất ít xảy ra ở cấp đại đội. Quân đội Việt
Nam cộng hòa và nhiều người miền Nam gọi quân giải phóng là Việt Cộng.
Lúc này Việt cộng phần lớn là địa phương quân, họ ẩn náu ở vùng rừng núi
rậm rạp hoặc trà trộn, giấu mình nơi thôn làng hẻo lánh, nghèo nàn. Màn
đêm là bạn đồng minh của đội quân ấy. Chiến thuật du kích được vận dụng
linh hoạt. Đánh lén bất ngờ, lấy ít đánh nhiều diễn ra khi màn đêm buông
xuống núi đồi thôn xóm. Các đơn vị chính quy của quân đội Việt Nam cộng
hòa làm nhiệm vụ “tảo thanh” tìm diệt du kích Việt Cộng, không mấy khi
phải dàn trận, ít khi phải trực tiếp giáp chiến với quân giải phóng. Các cuộc
hành binh quy mô chẳng mấy khi phải khai triển. Các đơn vị pháo binh
thuộc quyền chỉ huy của sư đoàn hoặc quân đoàn lẽ đương nhiên không
phải tham gia di chuyển chiến đấu theo các cuộc hành quân. Đời lính thế là
sung sướng, đỡ phần cực nhọc, ít phải đổ máu chết chóc. Công việc hàng
ngày của An, của phần đông binh lính lúc này là ở nơi quân trường bãi tập.
Định kỳ nghe sỹ quan Nha tâm lý quân đội thuyết giảng, An chú ý lắng
nghe để mong nhận biết về thời cuộc. Họ đưa ra dẫn chứng chọn lọc và cả
bịa đặt về chế độ cộng sản miền Bắc, nào là “cải cách ruộng đất”, “Tổ đổi
công”, “Công tư hợp doanh”, “Thành phần giai cấp”, “Xã hội chủ nghĩa”…
làm An đặc biệt chú ý lắng nghe. An tạt ngang liên tưởng đến hòan cảnh, lý
lịch giai câp gia đình, cha mẹ, ông bà mình…đôi lông mày xếch lại được
dịp nhíu lại bởi suy tư băn khoăn. Viên sỹ quan Nha tâm lý đã khôn khéo
nhào nặn, vẽ lên bức tranh xã hội miền Bắc nghèo nàn, bất công, tàn bạo.
Chỉ được nghe một tai người ta rất dễ bị đối tượng thuyết phục. Những
thuyết lý về “chính nghĩa quốc gia”, “Phụng sự Tổ quốc”, “Chống Cộng”
