Chúng tôi trở nên khắc khổ, đa nghi, tàn nhẫn, hay hằn thù, cục súc, mà
như thế cũng tốt thôi, vì chính chúng tôi đang thiếu những đức tính ấy. Giả
dụ người ta điều ngay chúng tôi đến các chiến hào, mà không có thời kỳ
huấn luyện ấy, chắc hẳn nhiều đứa trong bọn tôi sẽ phát điên.
Như thế chúng tôi đã dược chuẩn bị cho những gì đang chờ đợi mình.
Chúng tôi không bị quật ngã. Trái lại chúng tôi thích ứng được với hoàn
cảnh. Cái tuổi hai mươi của chúng tôi, tuy non nớt đối với nhiều việc khác,
lại được cho chúng tôi về việc này. Nhưng điều quan trọng nhất là một tình
cảm vững chắc về đoàn kết đã trỗi dậy trong chúng tôi, tình cảm đó ở ngoài
mặt trận làm nảy nở cái quý nhất mà chiến tranh tạo nên, đó là tình đồng
đội.
Tôi ngồi cạnh giường Kemơrich. Mỗi lúc nó thêm nguy ngập. Chung
quanh chúng tôi, om sòm, rầm rĩ.
Một chuyến tàu y tế vừa mới đến và người ta lựa những thương binh còn
có thể chuyên chở được. Người thầy thuốc di qua giường Kemòlich, ông ta
chẳng buồn nhìn nó nữa.
- Chắc là đến lượt sau. Phăng ạ. - tôi nói với nó.
Nó chống khuỷu tay lên, giữa những cái gối dựa.
- Họ đã cưa chân mình rồi, - nó nói.
Thế là bây giờ nó đã biết. Tôi gật đầu và trả lời:
- Cậu nên mừng là được thoát như thế.
Nó im lặng.
Tôi lại tiếp:
