mình. Nghe hơi lạ nhưng bạn thử mà xem – ít nhất sẽ không ai càm ràm gì
về thứ bậc trước sau của mình, vì họ đều nằm trên quỹ đạo cách đều Thần
Mặt Trời ở trung tâm.
Theo kinh nghiệm của tôi, bất cứ nền văn hóa nào quá chú trọng đến thái
độ “phải biết vị trí của mình ở đâu” đều gây trở ngại cho các mối quan hệ,
khích động oán ghét, mà hậu quả trực tiếp là cản bước tiến bộ và ngáng trở
cách tân. Những đường ranh giới mà bất cứ hình thức phân cấp phân bậc
nào tạo ra chỉ góp phần làm vững chắc thêm những bức tường ngăn cách
các pháo đài biệt lập, là mỗi phòng ban, mỗi bộ phận, mà đáng lẽ ra là được
xoa dịu, chứ không phải củng cố thêm như thế. Một điều nữa, tôi còn phát
hiện ra là tôn ti chỉ dựa trên trật tự trên dưới quan sát bằng mắt thường mất
đi rất nhiều tầng bậc lãnh đạo mà ta có thể tìm thấy ở những cấu trúc lành
mạnh trọng-thành-tựu chứ không trọng-quyền-chức. Nếu thích, bạn cứ việc
coi đấy là triệu chứng: “Đừng hỏi, tôi chỉ làm việc ở đây thôi”, nhưng khi
có một nhà cầm quyền tối cao ngự bên trên một tập thể, thì gần như mọi
tầng lớp bên dưới đều ít có khả năng đưa ra những quyết định kịp thời dựa
trên bản năng của riêng họ, thay vào đó, họ lại ưa kiểu đẩy tất tật “lên cấp
trên”, và vì thế giảm thiểu khả năng làm sai, làm hỏng và/hoặc vươn lên vị
trí cao hơn trên thang bậc tập đoàn.
HỘP ĐỒ ĂN TRƯA
Đến tận ngày nay, một số nền văn hóa vẫn có xu hướng chấp nhận kiểu
kính trọng mù quáng (hoặc ít nhất bề ngoài là như thế) đối với những hệ
thống tôn ti sắp xếp chặt chẽ hơn nhiều so với các nơi khác. Nhật Bản là
một ví dụ, và cả một số công ty lâu đời ở châu Âu vẫn có kiểu thái độ
“Thượng Cấp Hạ Cấp” đối với “tầng lớp” nhân viên của mình. Mấy năm
trước, tôi được mời đến ăn trưa tại phòng ăn dành cho giám đốc tại một
công ty có thâm niên đặt trụ sở tại London. Tôi sửng sốt khi phát hiện ra
rằng phòng ăn giám đốc tráng lệ của họ có hẳn đầu bếp riêng, nhân viên
phục vụ đông đảo hơn cả thực khách, còn đồ ăn và dịch vụ thì tốt cỡ nhà
