Lê Khiết nghe đến câu ấy toàn thân rúng động, hai tay vỗ mạnh lên
bàn, đứng dậy cả cười mà nói : « Thật có như lời ông nói đó ! »
Khích người đã khéo mà tôn người càng khéo hơn. Kể từ câu nói đó Lê
Khiết trở thành một nhân vật Mới. Một người ít xúc động như Huỳnh thúc
Kháng mà nhắc đến chuyện này cũng phải kết luận bùi ngùi : « Than ôi !
Chỉ vì vài câu nói mà ông An Ba (Lê Khiết) trở nên một Tân nhân vật, chết
về việc dân biến năm 1908. Nghe nói từ lúc gặp tiên sinh về sau, tới đâu
cũng nói chuyện tiên sinh mà xưng tụng luôn ». (GNKN, LXX)
Thật chẳng khác chi đọc truyện trong Đông Châu Liệt Quốc !
Lạ nhất là một người trẻ tuổi, mới trên ba mươi mà thuyết phục dễ dàng
một vị quan hưu, gây những xúc động sâu xa mãnh liệt đến thế, biến một kẻ
có nợ máu với dân (môn hạ đắc lực của Nguyễn Thân) thành một tân nhân
vật với kết cuộc hùng dũng đến thế (bị xử tử vì dân biến), thì ta đủ biết thuật
hùng biện, tài thâu phục người của Phan châu Trinh kỳ diệu tới đâu.
Biết bao nhiêu sách vở ở Việt Nam chuyên kể tài của các tay sách sĩ
ngoại quốc mà không bao giờ nhắc giai thoại này thì quả « bụt nhà không
thiêng »…
Sau khi về Quảng Nam (nhân biết việc Phan bội Châu đi Nhật Bản đã
về khi còn ở Phú Yên) Phan châu Trinh liền tìm gặp Nguyễn Thành và Trần
quí Cáp bàn việc đi Bắc.
Khi ấy là tháng chạp năm 1905.
