Vì « Sau khi tan cuộc, quan tỉnh cho lính về nhà quê phát bài chỉ, thuế
cho các làng mà còn có người bị dân bắt giết » (Vụ kháng thuế trang 383)
*
Các Tỉnh Phú Yên trở vào trong, Phong trào « cắt tóc xin xâu » không
lấy gì làm mạnh lắm nên số người tù tội cũng ít. Chỉ có ở Khánh Hòa, Trần
quí Cáp bị chém, Bình Thuận Đặng nguyên Cẩn làm đốc học ở Nghệ An,
đổi vào đây bị giải lại về Nghệ An rồi sau đày Côn Lôn : tại tỉnh này, công
sứ Gạc Nhe không tuân lệnh tòa khâm nên các cơ sở của Phong Trào Duy
Tân không bị phá hủy và chắc nhờ đó Công Ty Liên Thành đến nay vẫn tồn
tại, phát triển.
Thừa Thiên là nơi sĩ phu tụ tập, sách báo mới lạ ở ngoại quốc ít nhiều
gì cũng có du nhập nhất là tân thư. Do lẽ đó, dù ở nơi chế độ phong kiến, đời
sống xa hoa khiến sĩ phu mất tư tưởng thực tế mà vẫn không ngăn cấm nổi
một số đông hưởng ứng phong trào Duy Tân. Do đó, tại Thừa Thiên cũng có
mở hội buôn để đáp ứng với tiếng gọi của Hợp Thương, Triều Dương, Liên
Thành… Nhân cuộc chống thuế bột phát ở Quảng Nam, dân chúng có nổi
lên bắt một viên lãnh binh cầm giữ… Nhưng rồi công cuộc ấy dàn xếp mau
chóng vì thiếu khối quần chúng tích cực được đào luyện trước.
*
Hà Tĩnh và Nghệ An theo cuộc cự sưu « hò reo như gió đưa diều ».
Huỳnh thúc Kháng có kể một giai thoại, chứng minh sức mạnh vũ bão của
tư tưởng mới, của Dân quyền đã lôi cuốn dân chúng và sĩ phu đứng dậy ra
sao :
« Hà Tĩnh thì huyện Can Lộc cùng vùng Hạ Lôi, Kỳ Trực dân chúng tụ
tập vây huyện, Nghệ An dân cũng xôn xao tụ tập, truyền đơn dán khắp nơi,
kể tội quan lại rất kịch liệt. Có chuyện thú là quan huyện Can Lộc hỏi đến :
- Ai bày các anh làm việc này ?
- Bẩm quan Tân Thơ ».
