sai dịch đi tới tận làng, tận nhà, bắt một anh học trò như nã một tên bơm, ấy
thầy tôi đã tự xử vào chỗ vô lễ rồi, quan lớn không cần phải hỏi kỹ nữa ».
Anh huyện thấy tiên sinh nói ngay, lý thẳng và xem khí sắc cứng cỏi, vững
vàng, không thể lấy điều phi lý mà dọa nạt được, phát lạc qua loa cho rồi
chuyện.
Chiều hôm ấy, tiên sinh hẳn về câu tại cống Chiên Đàn. Người ta hỏi
sao mà chắc quan huyện không làm điều nhục và giam phạt ? (giam phạt là
một việc chắc chắn phải chịu, không luận việc gì, tới cửa nha thì thế, nực
cười chưa ?)
Tiên sinh nói rằng : Hồ là một tay lão hoạt rành việc lại (quan) lấy một
ông huyện trị một anh học trò, hơn không ai khen, nếu thua hoặc có bày việc
ra, thì mang tiếng. Huống việc này xuất tự ý riêng anh huấn, muốn cậy thế
dọa bậy đó thôi, ma bắt coi mặt người ta, tên Hồ… gian hùng, có chịu ra tay
làm thay những việc đó đâu.
Anh huấn ta vì việc đó căm giận lắm, sau đến kỳ hạch thi, bọn môn hạ
(mấy tên học trò dốt, dua hót) lại giục anh ta, anh ta thảo một tờ tư với quan
đốc học tỉnh cùng quan tỉnh rằng : tên Phan… vô hạnh và lại con quan ngụy
chuyển vận sứ v.v… xin đừng cho vào hạch thi. Tờ tư chưa kịp phát, có
người nói với tiên sinh, tiên sinh tức giận đi thẳng tới nơi trọ tìm anh huấn,
giữa đám học trò đông, tiên sinh biện bác rầy rà, lời lẽ ngay thẳng và giọng
nói dữ dội lắm. Anh huấn ta không trả lời được câu nào. Tiên sinh nói câu
cuối cùng rằng : « Tờ tư ấy phát bố ra, thì là cái thù không đội trời chung,
chớ không còn là thầy trò chi nữa ». Anh huấn có bụng khiếp, tầm tờ tư đó,
chỉ bẩm miệng mà thôi, rồi cũng vô sự (tiên sinh độ ấy học tại trường tỉnh
đã có tiếng, nên quan đốc Mã Sơn có binh vực cho) ».
Ngày xưa, cái đạo thầy trò trọng như thế mà ông còn dám chơi thầy «
một vố » tối tăm mày mặt và rất xứng đáng, huống chi gặp những cảnh bất
bình khác trong xã hội. Mà phải nói ngay là tuy rất nóng, nhưng ông không
bao giờ thiếu trí. Cứ xem như chuyện đi câu ở Chiêu Đàn, điều dự liệu của
ông đúng với các diễn trình xảy ra sau này thì phải nói ông thật mưu trí và
hùng biện. « Ông có cái thói như sách sĩ đời Chiến Quốc » (Huỳnh thúc
