Paris cho thấy sự kiên định thêm tư tưởng của tác giả.
Nhưng, như đã nói : bài này không cốt ý thì nghiên cứu và phê bình
văn học của Phan châu Trinh nên tôi tạm dừng lại đây, chờ một cơ hội khác.
Chỉ xin cùng độc giả nghe vài lời thân thiết, không phải tự miệng ông mà từ
trái tim rướm máu của ông khóc nhà ái quốc Miền Nam :
… … …
Giọt máu trung thành rơi đã khắp,
Hội này chưa dễ gặp người đâu.
Dẫu thế nào Phan châu Trinh cũng chưa chủ trương đánh Tây ngay !
Đó là điểm chủ yếu của vấn đề Duy Tân. Không phải ông khiếp nhược như
Tôn thọ Tường :
Chớp nhoáng, thẳng bon dây thép kéo,
Mây tuôn đen nghịt khói tàu bay.
Hay liều lĩnh như Phan văn Trị :
Bến Nghé quản bao cơn lửa cháy,
Cồn Rồng dầu mặc bụi tro bay.
Ông bình tĩnh nghe, phân tích lợi hại bằng một óc sáng suốt để định
một thái độ :
ĐỀ : Tai nghe súng nổ cái đùng
Tàu Tây để lại Vũng Thùng
bữa qua
Kìa đâu súng nổ đã nghe đùng,
Cách bữa Tàu Tây lại Vũng Thùng.
Nửa hạt Hòa Vang rần tiếng sấm,
Mấy ngày Đà Nẵng đậu buồm bông.
Khoá Sơn bắn trả quen nghề trẻ,
Việt hải bay qua chịu phép ông.
Vịt chửa lên khô, lên cũng giỏi.
Bông mai, vỏ lửa thị như không.
