Phong Tuc Tap Quan Viet Nam
Khao chức việc
Trước đây được dân chúng bầu vào những chức vụ Chánh, Phó Tổng, Lý, Phó
Trưởng cũng như vào những chức vụ khác trong các ban hương lý kỳ mục là những
điều vinh dụ và theo quan niệm của ta xưa như thế là có công danh.
Có công danh thì phải khao, có khao mới có uy tín làm việc trong dân trong xã.
Bởi vậy, những vị Chánh, Phó tổng cùng các chức việc hàng xã, trước khi nhận
việc, thường mở tiệc khao linh đình, trừ những trường hợp đặc biệt mới có người
nhận việc trước khi khao.
Cũng như trong bất cứ việc gì quan trọng, trước khi khao họ cũng mở lịch xem
ngày, kén ngày tốt để công việc mai sau không gặp điều gì trắc trở.
Trong tiệc khao có cỗ bàn linh đình.
Trước hết đương sự phải có cơi trầu trình ban kỳ mục trong làng để xin phép khao
và mời ban kỳ mục tới dự lễ khao.
Được lời ban kỳ mục, đương sự lại phải tìm đến ban tư văn để mời. Ban tư văn gồn
các tay văn học trong làng, các chức sắc đã được thưởng phẩm hàm. Ban tư văn sẽ dự
lễ khao và sẽ soạn thảo các văn tế thần hoặc tổ tiên người đứng khao.
Được sự chấp nhận của ban kỳ mục và ban tư văn rồi, đương sự làm lễ cáo gia tiên.
Đến ngày khao, đương sự phải có lễ vật ra đình để cúng lễ đức Thành Hoàng. Có
khi có cuộc tế lễ long trọng, việc tế lễ sẽ do ban tư văn phụ trách.
Nếu đương sự muốn tế gia tiên, ban tư văn cũng sẽ phụ trách. Các văn tế thần cũng
như văn tế gia tiên đều do ban tư văn soạn thảo.
Mỗi lần tế xong, tại đình cũng như tại nhà, đương sự đều phải có phần biếu riêng
ban tư văn, hay ít ra cũng phải có một mâm cỗ dành riêng mời nhân viên trong ban
này.
Nhiều khi trong khi khao có cuộc rước văn bằng.
Văn bằng do quan trên gửi tới còn để tại phòng Hội đồng làng hoặc tại nhà một vị
chức sắc nào. Ngày khao đương sự mới đưa kiệu, nhờ họ hàng cùng các con em tới
rước văn bằng về cáo với tổ tiên trong tiệc khao. Bạn bè, làng nước được mời tới dự
đám khao đều có đồ mừng. Các tay văn tự thì mừng những bức đại tự, mừng liễn,
mừng câu đối, còn các bà con khác mừng trầu cau, trà rượu hoặc có khi mừng tiền.
Tiệc khao rất tốn kém nếu muốn mời đủ mọi hạng khách trong làng trong tổng,
nhất là đối với những việc hàng tổng. Nhiều người đã vì tiệc khao phải cầm bán nhà
cửa ruộng nương.
Có người không đủ năng lực tài chính để tổ chức tiệc khao, khi nhận một chức vụ
của hàng xã hàng tổng, chỉ lo cho đủ lệ làng, lệ tổng và mời ăn chiếu lệ, bãi bỏ hết mọi
việc tế lễ rước xách, tuy vậy cũng vẫn có sự tốn kém.
Ngày nay người ta không làm lễ khao khi nhậm chức vụ, nhưng người ta vẫn có
một tiệc để mời bằng hữu, làng nước. Tiệc mừng này chính là tiệc khao của thời xưa.
Để tiết kiệm, nhiều khi tiệc mừng chỉ là một tiệc trà. Tuy vậy, cũng có những vị đại
diện xã, những uỷ viên xã, muốn lấy uy tín với dân chúng, khi mở tiệc mừng trước
ngày nhận chức việc thường mời viên quận trưởng tới dự tiệc. Tiệc trà ngày nay,
thường được tổ chức sau lễ bàn giao chức vụ giữa hai vị tân, cựu chức việc.
Khao Trùm, khao trưởng xóm
Tại nhiều địa phương, dân chúng tổ chức thành từng xóm, có trưởng xóm riêng,
hoặc thành từng chòm từng khóm, các ông trùm đứng đầu.
Những chức vị trưởng xóm hoặc ông trùm không phải là những chức vị chánh thức
đối với hệ thống cai trị, và cũng không có ghi trong hương ước, chỉ là những chức
riêng của xóm, của chòm, của khóm.
